संगीतशास्त्राचे शिक्षण देणारी एक ख्यातनाम संस्था. या संस्थेची स्थापना संगीतज्ञ बी. आर. देवधर यांनी १ जुलै १९२५ रोजी मुंबईत केली. हिचे कार्य प्रारंभी प्रार्थना समाज या संस्थेच्या जागेत सुरू झाले.…
महासागराच्या अनेक द्रोणी (Basin) यांमधील सर्वांत खोल भागातील सपाट व जवळजवळ समतल क्षेत्राला अगाधीय सागरी मैदान म्हणतात. ही मैदाने सामान्यपणे ३,००० ते ६,००० मी. खोलीच्या समुद्रतळावर आढळतात. असे मैदान सामान्यपणे…
अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांपैकी ॲलाबॅमा राज्य (Alabama State) याच्या दक्षिण भागातून वाहणारी एक नदी. लांबी ५१२ किमी., पात्राची रुंदी ४६ ते १८३ मी., खोली १ ते १२ मी., जलवाहन क्षेत्र ५८,५००…
मतंग (मतंगमुनी) : एक मध्ययुगीन संगीतरचनाकार आणि आधुनिक रागमालेचे जनक. त्यांच्या जन्म, मृत्यू व जीवनाच्या काळाविषयी फारशी माहिती उपलब्ध नाही; तथापि दामोदरगुप्ताच्या कुट्टनीमत (इ. स. नववे शतक) आणि अभिनवगुप्त (इ.…
मध्ययुगीन थाट पद्धती सांगणारा आद्य ग्रंथ. दाक्षिणात्य संगीतज्ञ पंडित रामामात्य यांनी १५५० मध्ये हा ग्रंथ लिहिला. पं. रामामात्य हे विजयनगरच्या रामराजाचे आप्त व समकालीन असून रामराजांच्या सांगण्यावरून त्यांनी या ग्रंथाचे…
कार्सन, रेचल (२७ मे १९०७ – १४ एप्रिल १९६४) अमेरिकन सागरी जीवशास्त्रज्ञ. कार्सन या निसर्ग आणि मानव यांचा परस्परसंबंध दाखवून देणाऱ्या प्रभावी लेखिका मानल्या जातात. कार्सन यांचा जन्म पेनसिल्व्हेनियातील (यूएसए)…
भूर्जीखाँ : (ॽ १८९० – ५ मे १९५०). जयपूर-अत्रौली घराण्याची गायन परंपरा संक्रमित करणारे एक थोर गायक. त्यांचे पूर्ण नाव शमशुद्दिन गुलाम अहमद ऊर्फ भूर्जीखाँ असून त्यांचा जन्म बुंदी (राजस्थान)…
एंडर्स, जॉन फ्रँक्लिन : (१० फेब्रुवारी १८९७ – ८ सप्टेंबर १९८५). अमेरिकन सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ. पोलिओ (Polio; बालपक्षाघात) विषाणूंची वाढ चेतापेशीशिवाय इतर ऊतींमध्ये यशस्वीपणे करण्याच्या शोधासाठी १९५४ सालचे शरीरक्रियाविज्ञान वा वैद्यक विषयाचा…
इवानिएच, हेन्रिक : (९ ऑक्टोबर १९४७). पोलिश-अमेरिकन गणितज्ञ. त्यांचे अंकशास्त्रातील संशोधन मुख्यतः अविभाज्य संख्यांसाठीची चाळणी पद्धती आणि संमिश्र विश्लेषणातील मूलभूत पद्धती यांबद्दलचे आहे. वैश्लेषिक अंकशास्त्रातील (Analytic Number Theory) फ्रेडलँडर-इवानिएच प्रमेय…
संयुक्त राष्ट्रांचा मुख्य प्रशासकीय अधिकारी. संयुक्त राष्ट्रांच्या सनदेच्या कलम ७ नुसार सचिवालय हा संयुक्त राष्ट्रांच्या सहा प्रमुख घटकांपैकी एक घटक (Organ) आहे. सचिवालयात महासचिव आणि इतर पदाधिकाऱ्यांचा समावेश होतो. सुरक्षा…
कार्याचे समवायीकारण म्हणजे द्रव्य होय. समवायी म्हणजे जे कार्यात समवाय संबंधाने राहते असे कारण. उदा., माती हे घटाचे किंवा तंतू (धागे) हे पटाचे (वस्त्राचे) समवायीकारण आहे. यालाच इतर दर्शने उपादानकारण…
संयुक्त राष्ट्रांच्या सहा प्रमुख अंगांपैकी एक अंग. आमसभेत सर्व सभासददेशांना समान प्रतिनिधित्व आहे. ही संयुक्त राष्ट्रांच्या सनदेत अंतर्भूत असणाऱ्या सर्व विषयांवर विचारविनिमय करते. त्याप्रमाणे सुरक्षा परिषदेशी चर्चा करते. तिचे दरवर्षी…
मुखातील कठीण व सामान्यत: अन्नाचे तुकडे तसेच चर्वण करण्यासाठी उपयोगी पडणाऱ्या भागास दात असे म्हणतात. अन्न चावण्याबरोबरच शब्द उच्चारणात देखील दात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. तसेच सुंदर निरोगी दात मानवी सौंदर्यातही…
अभिजात हिंदुस्थानी संगीत, नृत्य व नाट्य यांचे प्रशिक्षण देणारी व सांगीतिक कार्यक्रमांचे आयोजन करणारी कोल्हापूर (महाराष्ट्र) येथील विख्यात संगीतसंस्था. सुरुवातीस केवळ गाण्यावरील प्रेमापोटी विश्वनाथराव गोखले, त्र्यंबकराव दातार, गोविंदराव देवल, नातू…
संगीताचा प्रचार व प्रसार याकरिता कार्यरत असणारे मंडळ. गायनाचार्य भास्करबुवा बखले यांच्या हस्ते ट्रिनिटी क्लबची सुरुवात १९०८ साली मुंबई येथील गिरगाव येथे झाली. पुढे बालगंधर्व व मास्टर कृष्णराव हे ही…