स्टीव्हन वाइनबर्ग (Steven Weinberg)

वाइनबर्ग, स्टीव्हन : (३ मे  १९३३  - २३ जुलै २०२१) स्टीव्हन वाइनबर्ग हे एक सैद्धांतिक भौतिकशास्त्रज्ञ होते. त्यांचा जन्म न्यूयॉर्क येथे झाला. त्यांनी कॉर्नेल विद्यापीठातून पदवी प्राप्त केली. पुढे ते…

स्टुअर्ट ए. रॉबर्टसन (Stuart A. Robertson)

रॉबर्टसन, स्टुअर्ट ए. : (२८ फेब्रुवारी १९१८ - ४ नोव्हेंबर २००५) अमेरिकेतली सिएटलजवळच्या ग्रेज हार्बर कौंटीतील मॉन्टेसॅनो येथे स्टुअर्ट ए. रॉबर्टसन जन्मले. त्यांचे शालेय शिक्षण आईच्या मार्गदर्शनाखाली झाले. रॉबर्टसन यांनी…

तेल आणि नैसर्गिक वायू महामंडळ (Oil & Natural Gas Corporation)

तेल आणि नैसर्गिक वायू महामंडळ : (स्थापना – १४ ऑगस्ट १९५६) तेल आणि नैसर्गिक वायू महामंडळ (ऑइल अँड नॅचरल गॅस कॉर्पोरेशन, अथवा ओएनजीसी) ही भारतातील खनिज तेल आणि नैसर्गिक वायू यांचा…

ऐईची नेगीशी (Ei-ichi Negishi)

नेगीशी, ऐईची : (१४ जुलै १९३५ - ६ जून २०२१) ऐईचीनेगीशी ह्यांचा जन्म जपानच्या ताब्यातील मांचुरिया (चीन) मधील शिंजिंग (आताचे नाव चांगचुन) येथे झाला. वडलांच्या वारंवार होणाऱ्या बदल्यांमुळे चीन आणि कोरियातील अनेक…

मॅक्लीन मॅक्कार्टी (Maclyn McCarty)

मॅक्कार्टी, मॅक्लीन : (९ जून १९११ - २ जानेवारी २००५) मॅक्लीन मॅक्कार्टी यांचा जन्म अमेरिकेच्या इंडियाना राज्यातील साउथ बेंड येथे झाला. वडलांच्या नोकरीनिमित्त अनेक ठिकाणी बदल्या होत असल्याने, मॅक्लीन यांचे प्राथमिक…

मॅक्स प्लांक सोसायटी, जर्मनी (Max Planck Society, Germany)

मॅक्स प्लांक सोसायटी, जर्मन : मॅक्स प्लांक  ह्या सुप्रसिद्ध, प्रथितयश सैद्धांतिक भौतिक वैज्ञानिकाचे नाव धारण केलेली ही जगातील अत्युत्तम संशोधन करणारी संस्था आहे. भौतिकशास्त्रात संशोधन करायला फारसा वाव नाही अशी…

सिरिएशन (Seriation)

सिरिएशन याचा अर्थ क्रमनिर्धारण अथवा कोणत्याही एखाद्या निश्चित गुणधर्माचा वापर करून वस्तूंची विशिष्ट क्रमाने मांडणी करणे. या तंत्राचा उपयोग कालमापनासाठी करण्यात येतो. पुरातत्त्वविद्येच्या प्रारंभिक काळात सिरिएशन ही सापेक्ष कालमापनाची एक…

क्वाटर्नरी युग (चतुर्थ कल्प) (Quaternary Period)

क्वाटर्नरी युग (चतुर्थ कल्प) : (२.५ दशलक्ष वर्षपूर्व ते आजपर्यंत). भूशास्त्रात पृथ्वीच्या उत्पत्तीपासूनचा इतिहास अनेक महाकल्प आणि युगे यांत विभागला गेला आहे. जागतिक स्तररचना आयोगाने (International Commission on Stratigraphy) भूशास्त्रीय…

आद्य-पुराश्मयुग (Lower Palaeolithic)

पुरातत्त्वशास्त्रात मानवी इतिहास हा स्थूलमानाने तीन कालखंडांत विभागला गेला आहे. या काळात मानवाला लेखनकला अवगत नव्हती. त्यामुळे पुरातत्त्वीय अवशेष हे प्रामुख्याने दगडी हत्यारांच्या रूपात मिळतात. या कालखंडाला अश्मयुग असे संबोधले…

युआन लोंगपिंग (Yuan Longping)

लोंगपिंग, युआन : (७ सप्टेंबर १९३० - २२ मे २०२१) युआन लोंगपिंग या चीनमधील कृषिशास्त्रज्ञाचा जन्म चीनची राजधानी बीजिंग येथे झाला. दुसरे चीन-जपानी युद्ध आणि चिनी गृहयुद्धादरम्यान तेथून ते आपल्या…

जॉर्ज जेम्स लिडस्टोन (George James Lidstone) 

लिडस्टोन, जॉर्ज जेम्स : (११ डिसेंबर १८७० ते १२ मे १९५२) लंडनमध्ये जन्मलेल्या लिडस्टोन यांनी क्लॅपटॉन, बिर्कबेक येथील शाळेत शिक्षण घेतल्यानंतर त्यांना विमागणितज्ञ म्हणून अहर्ता प्राप्त झाली. अलायन्स ॲशूरन्स कंपनीमध्ये…

महाराजपुरम सीतारामन कृष्णन (Maharajapuram Sitaraman Krishnan)

कृष्णन, महाराजपुरम सीतारामन : (२४ ऑगस्ट १८९८ - २४ एप्रिल १९७०) महाराजपुराम सीतारामन कृष्णन यांचा जन्म तामिळनाडूमधील तंजावरला झाला. त्यांचे शालेय शिक्षणही तंजावरलाच झाले. महाविद्यालयीन शिक्षण तिरुचिरापल्ली आणि चेन्नई येथे झाले.…

सुरय्या हसन-बोस (Suraiya Hasan-Bose) 

हसन-बोस सुरय्या : (१९२८ - ३ सप्टेंबर २०२१) सुरय्या हसन-बोस यांचा जन्म आणि शालेय शिक्षण हैद्राबाद येथे झाले. पुढील शिक्षणासाठी त्या केंब्रिज येथे गेल्या. तिथे वस्त्रकलेतील पदवी त्यांनी मिळवली तरी…

झैनुद्दिन अन्सारी (Z. D. Ansari)

अन्सारी, झैनुद्दिन दाऊद : (१९२३–१८ फेब्रुवारी १९९८). डेक्कन कॉलेजमधील पुरातत्त्व विभागाच्या वाढीत महत्त्वपूर्ण योगदान देणारे व भारतातील एक अग्रगण्य क्षेत्रीय पुरातत्त्वज्ञ. त्यांचा जन्म पुणे जिल्ह्यातील नारायणगाव येथे एका विणकर कुटुंबात…

जेरोम जेकबसन (Jerome Jacobson)

जेकबसन, जेरोम : (१३ जून १९३० – २१ ऑगस्ट २०२०). दक्षिण आशियाई पुरातत्त्व आणि विशेषतः भारतीय प्रागैतिहासिक पुरातत्त्वाच्या क्षेत्रात योगदान देणारे अमेरिकन पुरातत्त्वज्ञ. जेरोम (जेरी) जेकबसन यांचा जन्म न्यूयॉर्कच्या ब्राँक्स…