वज्रासन (Vajrasana)

एक आसनप्रकार. वज्र म्हणजे इंद्रदेवाचे आयुध. वज्र हे अतिशय दृढ व शक्तिशाली असते. त्याप्रमाणेच या आसनात स्थिर व दृढ राहता येऊ शकते म्हणून याला वज्रासन असे म्हणतात. हठप्रदीपिकेत कूर्मासन या…

बाल्सास नदी (Balsas River)

मेक्सिको या देशातील एक प्रमुख नदी. दक्षिण-मध्य मेक्सिकोतील गरेरो, मेक्सिको, मरेलस आणि प्वेब्ला या राज्यांचे जलवाहन करणारी ही नदी देशातील सर्वांत मोठ्या नद्यांपैकी एक आहे. तिची लांबी ७७१ किमी. व…

द. ग. गोडसे (D. G. Godse)

गोडसे, दत्तात्रय गणेश : (३ जुलै १९१४ - ५ जानेवारी १९९२). महाराष्ट्रातील सुप्रसिद्ध चित्रकार, नेपथ्यकार, लेखक, इतिहाससंशोधक, सौंदर्यशास्त्राचे अभ्यासक, कलामीमांसक, समीक्षक, नाटककार. खानदेशातील वढोदे येथे जन्म. शालेय शिक्षण नागपूर जिल्ह्यातील…

वैद्यकीय-शल्यक्रिया परिचर्या : प्रस्तावना (Medical-Surgical Nursing : Introduction)

वैद्यकीय सेवा-शुश्रूषा या क्षेत्रात मोलाची कामगिरी राजा अशोकाने भारतात सर्व प्रथम केली. पूर्वीच्या काळात परिचारिकांना अनंत अडचणींना तोंड द्यावे लागे. वैद्यकीय-शल्यक्रिया परिचर्या या क्षेत्रात गेल्या तीन शतकांत अत्यंत सुधारणा झालेली…

तात्त्विक समुपदेशन (Philosophical Counseling)

तत्त्वज्ञान ह्या विषयाला केवळ अकादमीय वर्तुळापुरते सीमित न राखता त्याची नाळ दैनंदिन जीवनाशी जोडलेली असते, हे लक्षात घेऊन त्याचे उपयोजन समस्या सोडविण्यासाठी करण्याचे प्रयत्न विविध दिशांनी विसाव्या शतकात केले गेले.…

डी. व्ही. हिंक्ले (D. V. Hinkley)

हिंक्ले, डी. व्ही. : (१९४४ – ११ जानेवारी, २०१९) हिंक्ले यांनी लंडनमधील इम्पिरिअल महाविद्यालयातून डेव्हिड आर. कॉक्स यांच्या मार्गदर्शनाखाली पीएच्.डी. पदवी मिळवली. हिंक्ले व कॉक्स यांनी मिळून संख्याशास्त्रीय अनुमान यावर पाठ्यपुस्तक…

आर्चिबाल्ड एडवर्ड गॅरॉड ( Archibald Edward Garrod)

गॅरॉड, आर्चिबाल्ड एडवर्ड : (२५ नोव्हेंबर १८५७ - २८ मार्च १९३६ )आर्चिबाल्ड एडवर्ड गॅरॉड यांचा जन्म लंडनमध्ये झाला. त्यांचे प्राथमिक शिक्षण मार्लबोरो आणि ख्राइस्ट चर्च ऑक्सफोर्ड मध्ये झाले. त्यांनी निसर्गविज्ञान शाखेत…

कार्ल फोल्की (Carl Folke)

फोल्की, कार्ल : ( २६ जून १९५५ ) कार्ल फोल्की यांचा जन्मस्वीडनमधील, स्टॉकहोम शहरात झाला. स्टॉकहोम, नोबेल पारितोषिक देण्याचा समारंभ संपन्न होण्याचे ठिकाण म्हणून प्रसिद्ध आहे. अर्थशास्त्र, उद्योगधंदे आणि प्रशासन, तसेच…

मायकेल अँथनी एप्स्टाइन (Michael Anthony Epstein)

एप्स्टाइन, मायकेल अँथनी : (१८ मे १९२१ ) मायकेल अँथनी एप्स्टाइन, यांचा जन्म आग्नेय इंग्लंडमधील, मिडलसेक्स या लंडनच्या उपनगरात झाला. एप्स्टाइनयांचे शालेय शिक्षण सेंट पॉल शाळेत लंडनमध्ये झाले. त्यांचे महाविद्यालयीन…

थॉमस बेंटन कूली (Thomas Benton Cooley)

कूली, थॉमस बेंटन : (२३ जून १८७१ - १३ ऑक्टोबर १९४५) थॉमस बेंटन कूली यांचा जन्म अमेरिकेच्या मिशिगन राज्यातील अ‍ॅन आर्बोरमध्ये झाला. थॉमस कूली यांचे प्राथमिक शिक्षण अ‍ॅन आर्बोर पब्लिक…

रिचर्ड डॉकिन्स क्लिंटन (Richard Dawkins Clinton)

क्लिंटन, रिचर्ड डॉकिन्स : (२६ मार्च १९४१ ) रिचर्ड डॉकिन्स क्लिंटन यांचा  जन्म आफ्रिकेत नैरोबी येथे झाला. आफ्रिकेत त्यांना त्यांच्या घराभोवतालीच वन्यजीवन जवळून पाहता आले आणि प्राण्यांचा अभ्यास करणे आवडू…

वाय-फाय (Wi-Fi)

(नेटवर्किंग तंत्रज्ञान). वायरलेस फिडीलीटी (Wireless-Fidelity) यांचे संक्षिप्त रूप वाय-फाय असे आहे. वाय-फाय हे संगणकीय नेटवर्किंगचे तंत्रज्ञान असून त्यामध्ये रेडिओ तरंगाचा वापर कमी पल्ल्यामध्ये उच्च-गती डेटा/माहिती हस्तांतरित करण्याकरिता होतो. अमेरिकेच्या फेडरल…

मशीन भाषा (Machine language)

(यंत्र भाषा). संख्यात्मक कोड किंवा संकेतलिपी, ज्यावर प्रक्रिया करून संगणक थेट परिणाम दर्शवितो. ही संकेतलिपी 0 आणि 1 या दोन चिन्हांचा वापर करून तयार करण्यात येते. त्यामुळे याला द्विमान अंक…

सिद्धेश्वर वर्मा (Siddheshwar Varma)

वर्मा, सिद्धेश्वर : (३ नोव्हेंबर १८८७ - १७ ऑगस्ट १९८५). भारतीय भाषावैज्ञानिक. त्यांचा जन्म रावळपिंडीमध्ये (पाकिस्तान) झाल्यामुळे त्यांचे लहानपणीच नाव पिंडीदास होते. त्यांचे वडील रामदास नंदा व आई जमनादेवी. त्यांनी…

पर्वतासन (Parvatasana)

एक आसनप्रकार. या आसनाच्या अंतिम स्थितीत शरीराचा आकृतिबंध पर्वताप्रमाणे तळाशी विस्तृत पाया व वर निमुळते शिखर असा दिसतो म्हणून या आसनाचे नाव पर्वतासन आहे. कृती : पद्मासनात बसावे. दोन्ही हातांचे…