मराठी विश्वकोश

पाश्चर इन्स्टिट्यूट (Pasteur Institute)

पाश्चर इन्स्टिट्यूट : (स्थापना – ४ जून १८८७) पाश्चर इन्स्टिट्यूट ही ना नफा ना तोटा तत्वावर सुरू झालेली फ्रान्समधील खाजगी संस्था आहे. जीवविज्ञान, सूक्ष्मजीव, सूक्ष्मजीव निगडीत रोग आणि लस उत्पादन…

बोडो जमात (Bodo Tribe)

भारताच्या ईशान्य भागात विशेषत: आसाम राज्यात आढळणारी सर्वांत प्राचीन आदिवासी जमात. त्यांची वस्ती प्रामुख्याने आसामच्या उदलगुरी, चिराग, बक्सा, सोनितपूर, गोआलपुरा,धेमाजी, लखीमपूर, कोकराज्हर या भागांमध्ये तसेच ब्रह्मपुत्रा नदीच्या उत्तर खोऱ्यात…

नॅशनल सेंटर फॉर बायोटेक्नॉलॉजी इन्फर्मेशन (National Centre for Biotechnology Information – NCBI)

नॅशनल सेंटर फॉर बायोटेक्नॉलॉजी इन्फर्मेशन : (स्थापना – १९८८) नॅशनल सेंटर फॉर बायोटेक्नॉलॉजी इन्फर्मेशन (एनसीबीआय- NCBI) ही युनायटेड स्टेटस नॅशनल लायब्ररी ऑफ मेडिसिन (NLM) चा उपविभाग व नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ…

भाजप : एकपक्ष वर्चस्व व्यवस्था (BJP One party Dominance System)

भाजप : एकपक्ष वर्चस्व व्यवस्था : भाजपने रालोआ व्यवस्थेची मर्यादा भेदली. विखंडनाच्या ऐवजी एक केंद्राभिमुखतेची नवीन व्यवस्था उभी केली. त्यांचे प्रतिक नरेंद्र मोदी झाले. या घडामोडीचा परिणाम म्हणून २०१४ मध्ये…

फिलीप लुंडबर्ग (Filip Lundberg)

लुंडबर्ग, फिलीप : (२ जून १८७६ - ३१ डिसेंबर १९६५) अर्न्स्ट फिलिप ऑस्कर लुंडबर्ग यांनी उप्प्सला विद्यापीठातून गणितातील पदवी मिळवली. नंतर त्यांनी पीएचडी करण्याचा आणि महाविद्यालयातील प्रवेशासाठी विद्यार्थ्यांना तयार करणाऱ्या…

लुका कवाली स्पोर्झा लुईगी (Luigi, Luca Cavalli-Sforza)

लुईगी, लुका कवाली स्पोर्झा : (२५ जानेवारी १९२२ - ३१ ऑगस्ट २०१८) कवाली स्फोर्झा यांचा जन्मइटलीतील जेनोआ येथे झाला. स्फोर्झा यांचे शालेय शिक्षण तुरीनमध्ये झाले. पावियातील घिसलिएरी महाविद्यालयातून त्यानी डॉक्टर ऑफ…

आल्फ्रेड जे. लोटका (Alfred J. Lotka)

लोटका, आल्फ्रेड जे. : (२ मार्च, १८८० ते ५ डिसेंबर १९४९) लोटका यांचा जन्म ऑस्ट्रियातील (सध्याचे युक्रेन) लेम्बर्ग येथे झाला. त्यांनी बीएससी इंग्लंडच्या युनिव्हर्सिटी ऑफ बर्मिंगहॅम येथून भौतिकशास्त्र आणि रसायनशास्त्र…

सॅम्युअल कोउ (Samuel Kou)

कोउ, सॅम्युअल : (१९७४ -) सॅम्युअल कोउ यांचे बालपण चीनमधील लांझ्हाउ या अतिदुर्गम डोंगराळ भागात गेले. माध्यमिक शाळेत कोऊ यांनी गणित व पदार्थ विज्ञान विषयात विशेष प्राविण्य मिळवले. पेकिंग विद्यापीठातून कोउ…

केरोलिन्स्का इन्स्टिट्यूट (Karolinska Institutet)

केरोलिन्स्का इन्स्टिट्यूट : (स्थापना – सन १८१०) केरोलिन्स्का इन्स्टिट्यूटची मूळ संस्था कोंग्ल. केरोलिन्स्का मेडिको चिरूगिस्का इन्स्टिट्यूट या नावाने ओळखली जायची. संस्थेचे ब्रीदवाक्य स्वीडिश भाषेत Attförbättramänniskorshälsa असून इंग्रजी भाषांतर To improve human…

गोपीनाथ कल्लीयाणपूर (Gopinath Kallianpur)

कल्लीयाणपूर, गोपीनाथ : (२५ एप्रिल १९२५ - १९ फेब्रुवारी २०१५)कल्लीयाणपूर यांचा जन्म मंगलोर येथे झाला. त्यांनी मद्रास विद्यापीठातून पदवी आणि पदव्युत्तर शिक्षण घेतले. अमेरिकेतली चॅपेल हिल येथील उत्तर कॅरोलीना विद्यापीठात…

जेनिफर अ‍ॅन डाउडना (Jennifer Anne Doudna)

डाउडना, जेनिफर अ‍ॅन : ( १९ फेब्रुवारी १९६४ - ) जेनिफर अ‍ॅन डाउडना यांचा जन्म अमेरिकेतील वॉशिंग्टन डी. सी. येथे झाला. त्यांच्या वडिलांची हवाई राज्यातील हिलो येथे बदली झाल्याने तेथील निसर्गरम्य…

गैर-भाजप व्यवस्था (Non BJP System)

गैर-भाजप व्यवस्था : गैर-भाजपचे चर्चाविश्व नव्वदीच्या दशकापासून सुरु झाले. १९९८-२००४, २००४-२०१४ असे त्यांचे दोन टप्पे आहेत. या दोन टप्पांमध्ये आघाडी म्हणून हा प्रयोग झाला. २०१४ मध्ये दारुण काँग्रेसचा व प्रादेशिक…

गैर-काँग्रेसवाद (Non Congress System )

गैर-काँग्रेसवाद : गैर-काँग्रेसवाद ही एक विचारप्रणाली व व्यूहरचना आहे असे आकलन अभ्यासकांमध्ये आहे. या बरोबरच ती एक पक्षव्यवस्था देखील आहे. हे आकलन फारच धुसर दिसते. गैर काँग्रेसव्यवस्था स्वातंत्र्य चळवळीत आणि…

काँग्रेस वर्चस्व पध्दती (Congress Dominance System)

काँग्रेस वर्चस्व पध्दती : आरंभीच्या दोन दशकामध्ये काँग्रेसने एकपक्षव्यवस्था म्हणून राजकीय अवकाश व्यापला (१९५०-१९७२). या व्यवस्थेच्या सूक्ष्म तपशीलाबद्दल अभ्यासकांत मतभिन्नता आहे. त्यामुळे वेगवेगळ्या संकल्पना वापरल्या जातात. उदा. एकपक्ष वर्चस्व पध्दती…

ख्रिस्तमंदिराची रचना (Design of Church)

ख्रिस्ती लोकांचे उपासनामंदिर ‘चर्च’ म्हणून ओळखले जाते. चर्च हे ख्रिस्ती ऐक्याचे प्रतिक आहे. चर्चच्या समोरील भागाला 'Facade' असे म्हणतात. १) चर्चचा दर्शनी भाग (Facade) : त्यात मुख्य प्रवेशद्वार असते. प्रत्येक…