मराठी विश्वकोश

जेनिफर अ‍ॅन डाउडना (Jennifer Anne Doudna)

डाउडना, जेनिफर अ‍ॅन : ( १९ फेब्रुवारी १९६४ - ) जेनिफर अ‍ॅन डाउडना यांचा जन्म अमेरिकेतील वॉशिंग्टन डी. सी. येथे झाला. त्यांच्या वडिलांची हवाई राज्यातील हिलो येथे बदली झाल्याने तेथील निसर्गरम्य…

गैर-भाजप व्यवस्था (Non BJP System)

गैर-भाजप व्यवस्था : गैर-भाजपचे चर्चाविश्व नव्वदीच्या दशकापासून सुरु झाले. १९९८-२००४, २००४-२०१४ असे त्यांचे दोन टप्पे आहेत. या दोन टप्पांमध्ये आघाडी म्हणून हा प्रयोग झाला. २०१४ मध्ये दारुण काँग्रेसचा व प्रादेशिक…

गैर-काँग्रेसवाद (Non Congress System )

गैर-काँग्रेसवाद : गैर-काँग्रेसवाद ही एक विचारप्रणाली व व्यूहरचना आहे असे आकलन अभ्यासकांमध्ये आहे. या बरोबरच ती एक पक्षव्यवस्था देखील आहे. हे आकलन फारच धुसर दिसते. गैर काँग्रेसव्यवस्था स्वातंत्र्य चळवळीत आणि…

काँग्रेस वर्चस्व पध्दती (Congress Dominance System)

काँग्रेस वर्चस्व पध्दती : आरंभीच्या दोन दशकामध्ये काँग्रेसने एकपक्षव्यवस्था म्हणून राजकीय अवकाश व्यापला (१९५०-१९७२). या व्यवस्थेच्या सूक्ष्म तपशीलाबद्दल अभ्यासकांत मतभिन्नता आहे. त्यामुळे वेगवेगळ्या संकल्पना वापरल्या जातात. उदा. एकपक्ष वर्चस्व पध्दती…

ख्रिस्तमंदिराची रचना (Design of Church)

ख्रिस्ती लोकांचे उपासनामंदिर ‘चर्च’ म्हणून ओळखले जाते. चर्च हे ख्रिस्ती ऐक्याचे प्रतिक आहे. चर्चच्या समोरील भागाला 'Facade' असे म्हणतात. १) चर्चचा दर्शनी भाग (Facade) : त्यात मुख्य प्रवेशद्वार असते. प्रत्येक…

वज्रासन (Vajrasana)

एक आसनप्रकार. वज्र म्हणजे इंद्रदेवाचे आयुध. वज्र हे अतिशय दृढ व शक्तिशाली असते. त्याप्रमाणेच या आसनात स्थिर व दृढ राहता येऊ शकते म्हणून याला वज्रासन असे म्हणतात. हठप्रदीपिकेत कूर्मासन या…

बाल्सास नदी (Balsas River)

मेक्सिको या देशातील एक प्रमुख नदी. दक्षिण-मध्य मेक्सिकोतील गरेरो, मेक्सिको, मरेलस आणि प्वेब्ला या राज्यांचे जलवाहन करणारी ही नदी देशातील सर्वांत मोठ्या नद्यांपैकी एक आहे. तिची लांबी ७७१ किमी. व…

द. ग. गोडसे (D. G. Godse)

गोडसे, दत्तात्रय गणेश : (३ जुलै १९१४ - ५ जानेवारी १९९२). महाराष्ट्रातील सुप्रसिद्ध चित्रकार, नेपथ्यकार, लेखक, इतिहाससंशोधक, सौंदर्यशास्त्राचे अभ्यासक, कलामीमांसक, समीक्षक, नाटककार. खानदेशातील वढोदे येथे जन्म. शालेय शिक्षण नागपूर जिल्ह्यातील…

वैद्यकीय-शल्यक्रिया परिचर्या : प्रस्तावना (Medical-Surgical Nursing : Introduction)

वैद्यकीय सेवा-शुश्रूषा या क्षेत्रात मोलाची कामगिरी राजा अशोकाने भारतात सर्व प्रथम केली. पूर्वीच्या काळात परिचारिकांना अनंत अडचणींना तोंड द्यावे लागे. वैद्यकीय-शल्यक्रिया परिचर्या या क्षेत्रात गेल्या तीन शतकांत अत्यंत सुधारणा झालेली…

तात्त्विक समुपदेशन (Philosophical Counseling)

तत्त्वज्ञान ह्या विषयाला केवळ अकादमीय वर्तुळापुरते सीमित न राखता त्याची नाळ दैनंदिन जीवनाशी जोडलेली असते, हे लक्षात घेऊन त्याचे उपयोजन समस्या सोडविण्यासाठी करण्याचे प्रयत्न विविध दिशांनी विसाव्या शतकात केले गेले.…

डी. व्ही. हिंक्ले (D. V. Hinkley)

हिंक्ले, डी. व्ही. : (१९४४ – ११ जानेवारी, २०१९) हिंक्ले यांनी लंडनमधील इम्पिरिअल महाविद्यालयातून डेव्हिड आर. कॉक्स यांच्या मार्गदर्शनाखाली पीएच्.डी. पदवी मिळवली. हिंक्ले व कॉक्स यांनी मिळून संख्याशास्त्रीय अनुमान यावर पाठ्यपुस्तक…

आर्चिबाल्ड एडवर्ड गॅरॉड ( Archibald Edward Garrod)

गॅरॉड, आर्चिबाल्ड एडवर्ड : (२५ नोव्हेंबर १८५७ - २८ मार्च १९३६ )आर्चिबाल्ड एडवर्ड गॅरॉड यांचा जन्म लंडनमध्ये झाला. त्यांचे प्राथमिक शिक्षण मार्लबोरो आणि ख्राइस्ट चर्च ऑक्सफोर्ड मध्ये झाले. त्यांनी निसर्गविज्ञान शाखेत…

कार्ल फोल्की (Carl Folke)

फोल्की, कार्ल : ( २६ जून १९५५ ) कार्ल फोल्की यांचा जन्मस्वीडनमधील, स्टॉकहोम शहरात झाला. स्टॉकहोम, नोबेल पारितोषिक देण्याचा समारंभ संपन्न होण्याचे ठिकाण म्हणून प्रसिद्ध आहे. अर्थशास्त्र, उद्योगधंदे आणि प्रशासन, तसेच…

मायकेल अँथनी एप्स्टाइन (Michael Anthony Epstein)

एप्स्टाइन, मायकेल अँथनी : (१८ मे १९२१ ) मायकेल अँथनी एप्स्टाइन, यांचा जन्म आग्नेय इंग्लंडमधील, मिडलसेक्स या लंडनच्या उपनगरात झाला. एप्स्टाइनयांचे शालेय शिक्षण सेंट पॉल शाळेत लंडनमध्ये झाले. त्यांचे महाविद्यालयीन…

थॉमस बेंटन कूली (Thomas Benton Cooley)

कूली, थॉमस बेंटन : (२३ जून १८७१ - १३ ऑक्टोबर १९४५) थॉमस बेंटन कूली यांचा जन्म अमेरिकेच्या मिशिगन राज्यातील अ‍ॅन आर्बोरमध्ये झाला. थॉमस कूली यांचे प्राथमिक शिक्षण अ‍ॅन आर्बोर पब्लिक…