इस्लामी धर्म अथवा कायदा अथवा दोन्हीही जाणणारे तज्ज्ञ अथवा व्यावसायिक धर्मशास्त्रवेत्ते तसेच त्यांनुसार न्यायदान करणारे कादी (न्यायाधीश), मुफ्ती (फतवा काढणारा धर्मशास्त्री), इमाम (नमाजाचे संचालन करणारा नेता) ह्या सर्वांना ‘उलेमा’ (उलमा)…
चॅन्सलर, रिचर्ड (Chanceller, Richard) : (१५२१ – १० नोव्हेंबर १५५६). ब्रिटिश समन्वेषक व मार्गनिर्देशक. श्वेत समुद्र पार करणारी आणि रशियातील झार साम्राज्याशी मैत्रीपूर्ण संबंध प्रस्थापित करणारी पहिली ब्रिटिश व्यक्ती. चॅन्सलर…
ऑस्ट्रेलियाच्या ईशान्य किनाऱ्याजवळची जगातील सर्वांत लांब, मोठी व सुप्रसिद्ध प्रवाळभित्ती (प्रवाळ खडक). या प्रवाळभित्तीची लांबी सुमारे २,००० किमी. आणि क्षेत्रफळ सुमारे ३,५०,००० चौ. किमी. आहे. ऑस्ट्रेलियाच्या ईशान्य भागात असलेल्या क्वीन्सलँड…
सत्ताशास्त्र (Ontology) व नीतिशास्त्र (Ethics) यांप्रमाणेच ज्ञानमीमांसा (ज्ञानशास्त्र) ही तत्त्वज्ञानाची एक महत्त्वाची शाखा आहे. माणसाला ज्ञान होते म्हणजे नेमके काय? ज्ञानाची साधने किंवा मूलस्रोत कोणते? ज्ञानाच्या आवश्यक व पर्याप्त अटी…
थ्रेओज केंद्रकीय अम्ल (TNA; Threose Nucleic Acid) हा एक कृत्रिमरित्या बनवलेला बहुवारिक रेणू आहे. हे संश्लेषी जीवविज्ञानातील एक महत्त्वाचे उदाहरण आहे. या रेणूची निर्मिती ॲल्बर्ट ॲशेनमोसर (Albert Eschenmoser) या स्वीस…
तर्कशास्त्रातील एक महत्त्वाची संकल्पना. हिला ‘विधेय कलन’ असेही म्हटले जाते. तर्कशास्त्र हे मुख्यत्वेकरून युक्तिवादाशी संबंधित आहे. युक्तिवाद म्हणजे विधानांचा असा समुच्चय ज्यात पुराव्याच्या आधारे निष्कर्ष विधान काढले जाते. तर्कशास्त्राचा संबंध…
जीवनसत्त्व अ हे एक सेंद्रिय संयुग असून मेद विद्राव्य आहे. त्याची आहारातील आवश्यकता कमी आहे. परंतु, त्याच्या कमतरतेमुळे काही विकार होतात. क्रियाशील अ जीवनसत्त्व केवळ प्राण्यांच्या ऊतींमध्ये असते. वनस्पती ऊतींमध्ये…
बॅनर्जी, निकुंजविहारी : ( २६ सप्टेंबर १८९७—३१ मार्च १९८२ ). भारतीय तत्त्वचिंतक. पश्चिम बंगालमधील एका खेडेगावी जन्मलेले निकुंजविहारी ह्यांचे शिक्षण कोलकाता विद्यापीठात झाले. ब्रजेंद्रनाथ सील, हिरालाल हल्डर, सुशीलकुमार मैत्र यांसारख्या…
मानवी शरीराच्या डोळे, कान, नाक, जीभ व त्वचा या पंचेंद्रियांद्वारे विविध प्रकारच्या संवेदना ग्रहण केल्या जातात. ही पंचेंद्रिये म्हणजे मानवी शरीरातील नैसर्गिक संवेदके होत. या पंचेंद्रियांमुळे वातावरणात झालेले कुठलेही अतिसूक्ष्म…
एक इस्लामी धर्मपंथ. शिया पंथाचाच हा एक उपपंथ असून तो इमाम जाफर अल्-सादिक यांच्या मृत्यूनंतर ७६५ च्या सुमारास उदयास आला. इस्माइली पंथाच्या अनेक शाखोपशाखा झाल्या. इस्माइल हे अल्-सादिक यांचा मुलगा.…
![Read more about the article एश्चेरिकिया कोलाय (ई. कोलाय) [Escherichia Coli (E. Coli)]](https://marathivishwakosh.org/wp-content/uploads/2020/12/अंतिम-ई-कोलाय-1-300x210.jpg?x53898)
एश्चेरिकिया कोलाय (Escherichia Coli) या जीवाणूचा समावेश प्रोटीओबॅक्टिरिया (Proteobacteria) संघातील गॅमाप्रोटीओबॅक्टिरिया (Gammaproteobacteria) वर्गाच्या एंटेरोबॅक्टिरियालीस (Enterobacteriales) या गणात होतो. हा जीवाणूंच्या फीकल कॉलिफॉर्म (feacal coliform) गटात मोडतो. ग्रॅम अभिरंजन (Gram Staining)…
एश्चेरिकिया कोलाय (ई. कोलाय - Escherichia coli) या जीवाणूचा उपयोग प्रातिनिधिक सजीव म्हणून करण्यात येतो. पृथ्वीवरील प्राचीन परजीवी परपोषी जीवाची (Parasitic - heterotrophic organism) रचना ई. कोलायप्रमाणे असल्याने जीवाणूंची उत्क्रांती…
इस्लाम धर्माच्या शिया पंथातील निझारी इस्माइली हा एक उपपंथ असून त्याच्या प्रमुखास ‘आगाखान’ (‘अगा खान’, ‘अधा खान’, ‘आकाखान’ असेही पर्याय आहेत) ही पदवी लावण्यात येते. खोजा नावाने ओळखली जाणारी जातही…
एका बाजूला तीव्र उतार किंवा तुटलेला कडा आणि दुसऱ्या बाजूला मंद वा सौम्य उतार असलेल्या भूरूपाला क्वेस्टा म्हणतात. याला एकनतीय कटक असेही म्हणतात. हे भूरूप विशेषत: विचलित झालेल्या गाळाच्या खडकांच्या…
पूर्व कॅनडातील सेंट लॉरेन्स नदीची प्रमुख उपनदी. ओटावा नदी क्वीबेक प्रांताच्या पश्चिम भागातील लॉरेंचन या पठारी व पर्वतीय प्रदेशात उगम पावते. पश्चिमेकडे तमिस्कमिंग सरोवराकडे वाहत जाऊन ही नदी पुढे आग्नेय…