मराठे आणि जंजिरेकर सिद्दी यांच्यातील महत्त्वाची लढाई. रत्नागिरी जिल्ह्यातील चिपळूण तालुक्यात हा गोवळकोट आहे. सन १७३० पासून गोवळकोटचा परिसर सिद्दीकडून जिंकून घेण्यासाठी मराठ्यांकडून खूप प्रयत्न झाले. एप्रिल १७३२-३३ मध्ये बाजीराव…
मराठेशाहीतील एक पराक्रमी सेनानी. बाळाजी विश्वनाथ (सु. १६६० ? — २ एप्रिल १७२०) यांचा मुलगा व पहिला बाजीराव (कार. १७२०—४०) यांचा धाकटा भाऊ. त्यांच्या जन्माबाबतचा तपशील मिळत नाही. बाजीरावांना पेशवाई…
अलाउद्दीन हसन गंगू बहमनी : (कार. ऑगस्ट १३४७–फेब्रुवारी १३५८). मध्ययुगात दक्षिण भारतात स्थापन झालेल्या बहमनी सत्तेचा संस्थापक व एक कर्तबगार प्रशासक. तो अलाउद्दीन हसन गंगू बहमनी, अमीर जफरखान, अबुल मुज्झझफ्फर…
माल्कम आदिशेषय्या (Malcom Adiseshiah) : (१८ एप्रिल १९१० – २१ नोव्हेंबर १९९४). प्रसिद्ध भारतीय अर्थतज्ज्ञ व पद्मभूषण पुरस्काराचे मानकरी. विकासाचे अर्थशास्त्र ही आजच्या काळातील महत्त्वपूर्ण संकल्पना मांडण्याची अतिशय महत्त्वपूर्ण कामगिरी…
सेनगुप्त, नरेश्चंद्र : (३ मे १८८२ – १९ सप्टेंबर १९६४). विख्यात बंगाली साहित्यिक. जन्म बोग्रा येथे. कोलकाता विद्यापीठातून त्यांनी तत्त्वज्ञान विषयातील एम्. ए. ही पदवी १९०३ मध्ये प्राप्त केली. नंतर…
रत्नागिरी जिल्ह्यातील किल्ला. तो चिपळूण तालुक्यातील मांडकी (खुर्द) या गावाजवळ आहे. किल्ल्याची उंची पायथ्याच्या मांडकीपासून २५० मी. आहे. गडाच्या शेवटच्या टप्प्यात बालेकिल्ला सदृश्य भाग असून बालेकिल्ल्याच्या पश्चिमेला कातळात पाण्याची दोन…
निसर्गत: काही पदार्थ विविध प्रकारे प्रकाशमान होतात. त्यातील प्रतिदीप्ती (Fluorescence), स्फुरदीप्ती (Phosphorescence), रासायनिक प्रतिदीप्ती (Chemical fluorescence) हे प्रमुख प्रकार आहेत. (१) प्रतिदीप्ती : प्रतिदीप्ती दाखवणारे पदार्थ कमी तरंगलांबीचा प्रकाश शोषून…
दर्शनाचा उगम दु:खाची आत्यंतिक निवृत्ती व्हावी या हेतूने झाला आहे. ज्याप्रमाणे चिकित्साशास्त्रात रोग, रोगाचे कारण, रोगाचा नाश आणि रोग नष्ट करण्याचा उपाय या चतुर्विध आयामांचा रोगमुक्तीसाठी सांगोपांग विचार केला जातो,…
सुलेमान खतीब : ( १० फेब्रुवारी १९२२ - २२ ऑक्टोबर १९७८). लोकप्रिय उर्दू कवी. त्यांची कविता दखनी ह्या लोकभाषेत अभिव्यक्त झाली आहे. चिडगुप्पा (कर्नाटक) या खेड्यात जन्म. त्यांचे मूळ नाव…
शेणॉय, बी. आर. (Shenoy, B. R.) : (३ जून १९०५ – ८ फेब्रुवारी १९७८). प्रसिद्ध भारतीय अर्थशास्त्रज्ञ. पूर्ण नाव बेल्लीकोट रघुनाथ जनार्दन शेणॉय. त्यांचा जन्म कर्नाटकातील मंगळूरजवळील बेल्लीकोट या गावी…
उष्णता संस्करण क्रियेमुळे पोलादाच्या उपयुक्ततेमध्ये पुष्कळच भर पडते. विशिष्ट तापमानास पोलाद तापविणे आणि विशिष्ट पद्धतीने थंड करणे यास उष्णता संस्करण म्हणतात. अशा संस्करणामुळे पोलादाचे ताणबल, कठिनता, चिवटपणा यांमध्ये बदल करता…
साहनी, भीष्म : (८ ऑगस्ट १९१५ – ११ जुलै २००३). ख्यातनाम हिंदी साहित्यिक. रावळपिंडी (सध्या पाकिस्तानात) येथे जन्म. शालेय शिक्षण रावळपिंडीत. लाहोरच्या ‘गव्हर्नमेंट कॉलेज’मधून ते पदवीधर झाले. त्यानंतर पंजाब विद्यापीठातून…
पश्चिम यूरोपात, यूरोपियन आर्थिक सहकार समिती निर्मित सोव्हिएट युनियनच्या अंतर्गत जानेवारी १९४९ मध्ये कॉमेकॉनची स्थापना करण्यात आली. कॉमेकॉन समुहात तत्कालीन सोव्हिएट युनियन, बल्गेरिया, चेकोस्लोव्हाकिया, हंगेरी, पोलंड, व रुमानिया हे मूळ…
साबत, कुंतला कुमारी : (८ फेब्रुवारी १९०१ ? - २३ ऑगस्ट १९३८). ओडिया लेखिका. तिचा जन्म बस्तर (छत्तीसगढ) संस्थानात एका ख्रिस्ती कुटुंबात डॅनियल आणि मोनिका या दांपत्यापोटी झाला. तिचे वडील…
मारुती चितमपल्ली : (१२ नोव्हेंबर १९३२). प्रतिभावंत लेखक, आंतरराष्ट्रीय कीर्तीचे पक्षिशास्त्रज्ञ व वन्यजीव अभ्यासक, अवघे जीवन वनविद्येचा अभ्यास आणि लेखनासाठी समर्पित करणारे व्यासंगी संशोधक व वनाधिकारी म्हणून मारुती चितमपल्ली यांची…