स्वामिनाथन, मोनकोंबू सांबशिवन : (७ ऑगस्ट, १९२५ - ) मोनकोंबू सांबशिवन स्वामिनाथन यांचा जन्म तमिळनाडूमधील कुंभकोणम येथे झाला. त्यांचे कुटुंब मूळचे केरळ राज्यातील कट्टनाड (अलेप्पी जिल्हा) येथील होते. तेथे…
बोल्झानो, बर्नार्ड : (५ ऑक्टोबर, १७८१ ते १८ डिसेंबर, १८४८) बोल्झानो यांनी प्राग (Prague) विद्यापीठात प्रवेश घेऊन गणित, भौतिकशास्त्र आणि तत्त्वज्ञान या विषयांचा अभ्यास केला आणि तर्कशास्त्रात पीएच्.डी. पदवी मिळवली.…
बॉस्कोविच रॉजरियुस जोसिफस : (१८ मे १७११ – १३ फेब्रुवारी १७८७) बॉस्कोविच यांचा जन्म रागुसा (Ragusa) या आताच्या क्रोएशियातील राज्यात झाला. त्यांचे शिक्षण रागुसातील कॉलेजियम रगुसियमच्या विद्यालयात झाले. त्यांचे पुढचे…
स्टार्कवेदर, गॅरी कीथ : (९ जानेवारी, १९३८ ते २६ डिसेंबर, २०१९) स्टार्कवेदर यांचा जन्म अमेरिकेतील मिशिगन राज्यात लॅन्सिंग (Lansing, Michigan) येथे झाला. शालेय शिक्षणानंतर मिशिगन स्टेट विद्यापीठातून त्यांनी भौतिकशास्त्रात बी.एस.…
श्लाईख, योर्ग : (१७ ऑक्टोबर १९३४ - ) योर्ग श्लाईख या जर्मन अभियंत्याचा जन्म जर्मनीतील बादेन-ब्युटेंबर्गमधील केर्नेन येथे झाला. त्यांनी १९५१ ते १९५५ या कालावधीत स्टुटगार्ट येथील टेक्निकल स्कूलमध्ये अभियांत्रिकी…
बेनेरीतो रूथ र. : (१२ जानेवारी १९१६- ५ ऑक्टोबर २०१३ ) विसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात मुलींना उच्च शिक्षणाच्या संधी उपलब्ध नसतानाही बेनेरीतोच्या वडलांनी त्यांच्या मुलींना त्या उपलब्ध करून दिल्या. बेनेरीतो यांनी १९३५…
भार्गव, मंजुल : (८ ऑगस्ट १९७४ - ) मंजुल भार्गव यांचा जन्म कॅनडामध्ये ओंटेरिओ राज्यात हॅमिल्टन येथे झाला. मात्र त्यांचे शालेय आणि पुढील शिक्षण अमेरिकेतील न्यूयॉर्क राज्यातील लॉन्ग आयलंड येथे…
काराकोरम पर्वतश्रेणीतील भारत व चीन या दोन देशांच्या सरहद्दीवरील एक इतिहासप्रसिद्ध खिंड. भारताचा लडाख हा केंद्रशासित प्रदेश आणि चीनचा शिनजियांग हा स्वायत्त प्रदेश यांच्या सीमारेषेवर ही खिंड स्थित आहे. ही…
भारतीय द्वीपकल्पावरील महाराष्ट्र–मध्य प्रदेश या राज्यांदरम्यानची एक पर्वतश्रेणी. विंध्य पर्वताच्या दक्षिणेस विंध्यला साधारण समांतर अशी ही पर्वतश्रेणी आहे. मध्य भारतातील पूर्व-पश्चिम गेलेल्या या दोन पर्वतश्रेण्यांनीच उत्तर भारतीय मैदान व दक्षिणेकडील…
सत्कार्यवाद हा सांख्य-योग दर्शनांचा महत्त्वपूर्ण सिद्धांत आहे. या सिद्धांतानुसार कोणतीही गोष्ट उत्पन्न होत नाही किंवा नष्ट होत नाही; ज्या वस्तू अस्तित्वात आहेत, त्यांच्या स्वरूपामध्ये फक्त परिवर्तन होते. सर्वसाधारणपणे ‘कार्य’ शब्दाचा…
सीत्कार किंवा सीत्कृति म्हणजे श्वास आत घेताना झालेला किंवा केलेला शीतलतेचे/थंडीने कुडकुडण्याचे प्रतीक असलेला आवाज. या सीत्कार क्रियेचा योगशास्त्रात प्राणायामातील एक तंत्र म्हणून उपयोग केला आहे. सीत्कारी व शीतली या…
भान, महाराज किसन : ( ९ नोव्हेंबर १९४७ - २६ जानेवारी २०२० )महाराज किसन भान यांचा जन्म काश्मीरमध्ये झाला. त्यांचे औपचारिक शिक्षण श्रीनगरमधील स्थानिक मिशन शाळेत झाले. आर्म्ड फोर्सेस मेडिकल…
भूधारणा. जमिनीवर स्वत:चा मालकी हक्क असणे व तिच्याबाबतीत सर्व निर्णय घेण्याची सत्ता असणे म्हणजे जमीनधारणा होय. ती एक व्यवस्था किंवा पद्धती देखील आहे. वास्तविकत: जात, वर्ग, लिंगभाव, वंश, समूह इत्यादींनुसार…
भारताच्या पश्चिम बंगाल राज्यातील हुगळी नदीच्या मुखाशी असलेले एक बेट. सागर हे गंगेच्या त्रिभुज प्रदेशातील सर्वांत पश्चिमेकडील बेट असून ते उपसागरातील सागरमग्न खंडभूमीवर सस. पासून ४ मीटर उंचीवर स्थित आहे.…
बेसिकोव्हिच, अब्राम सेमोइलोव्हिच : ( २३ जानेवारी, १८९१ ते २ नोव्हेंबर, १९७०) बेसिकोव्हिच यांचा जन्म रशियामधील बेर्डीन्स्क (Berdyansk) येथे झाला. रशियातील सेंट पीटर्सबर्ग विद्यापीठातून त्यांनी १९१२ साली गणितात पीएच.डी. पदवी…