प्राथमिक शिक्षणाला पूरक आणि पायाभूत असलेले शिक्षण. शिक्षण ही एक निरंतर चालणारी प्रक्रिया आहे. जन्मापासून किंबहुना जन्मास येण्यापूर्वीपासून या शिक्षणास सुरुवात होते. बालकाच्या जीवनाच्या तयारीची खरी सुरुवात औपचारिक शिक्षणाच्या माध्यमातून…
जीवशास्त्र व अर्थशास्त्र या विषयांचा समन्वय असलेली अर्थशास्त्राची एक शाखा. ही शाखा मुख्यतः एकविसाव्या शतकात वेगाने विस्तारत गेलेली आढळते. अर्थशास्त्रात हाताशी असणाऱ्या साधनसामग्रीचा मानवाकडून कसा वापर व्हावा, याचा विचार केला…
संपादित ज्ञानाचे उपयोजन करण्याचे कौशल्य म्हणजे क्षमताधिष्ठित अध्ययन. शिक्षणक्षेत्रासंबंधात क्षमतेला शिकण्याची शक्ती किंवा ताकद असे म्हणतात. क्षमता मिळविताना आकलन, उपयोजन, विश्लेषण, संयोजन, शैक्षणिक मूल्यमापन इत्यादी बौद्धिक प्रक्रियांचा वापर करून मिळवावी…
धार्मिक आधार असलेली एक बँकिंग व्यवस्था. ही बँक इतर पारंपरिक बँकेप्रमाणेच एक बँकिंग व्यवस्था आहे. इस्लाम धर्मातील तत्त्व बाजूला न सारता या बँकिंगची उभारणी झाली आहे. इस्लाम धर्मातील कुराण या…
भारताच्या शिक्षणक्षेत्रातील एक अग्रगण्य संस्था. ही केंद्र शासनाची एक स्वायत्त संस्था असून या संस्थेची स्थापना नोंदणी अधिनियम एक्सएक्सआय, १८६० नुसार २७ जुलै १९६१ रोजी नवी दिल्ली येथे झाली; परंतु प्रत्यक्ष…
एकाच वेळी एकापेक्षा अधिक वर्गांना अध्यापन करण्याची एक पद्धत. विरळ वस्तींतील प्रत्येक शाळा या दुसऱ्या शाळांपेक्षा वेगळ्या असतात. मोठ्या शाळेत वर्ग, विषय व पद्धतीनुसार शिक्षक अध्यापन करतात. याउलट, ज्या ठिकाणी…
आर्थिक व सामाजिक नियोजन आखणे, नियोजनातील धोरणे आखणे आणि राष्ट्रीय पातळीवर नमुना सर्वेक्षण करणे यांसाठी स्थापन करण्यात आलेले एक शासकीय कार्यालय. भारत सरकारने १९५० मध्ये राष्ट्रीय नमुना सर्वेक्षणाची स्थापना केली.…
संगणकाविषयी शिकण्याची किंवा शिकविण्याची प्रक्रिया. यात संगणक प्रणालीचे मूलभूत ज्ञान, कौशल्ये, कल्पना आणि संगणक प्रणालीशी संबंधित मूलभूत शब्दावलींचा समावेश होतो. संगणक शिक्षण हे उच्च तंत्रज्ञानाशी संबंधित ज्ञान आणि समज वाढवून…
मानवी जीवनातील एक उपयोजित कौशल्य. गोंधळून टाकणाऱ्या अनेक समस्या सोडविणे आणि कठीण परिस्थितीतून मार्ग शोधून काढणे हे मानवात असणारी क्षमता आणि कौशल्यांद्वारे शक्य होते. निर्माण झालेल्या समस्यांचे उपलब्ध पर्यायांतून योग्य…
कचऱ्यातील काही घटकांचा पुन्हा वापर करणे, यालाच पुनर्वापर असे म्हणतात. पुनर्वलन अथवा पुनर्वापर ही एक प्रक्रीया, तसेच एक क्रिया-प्रक्रियांची मालिका आहे. त्यामध्ये टाकाऊ वस्तूंचे एकत्रिकरण अथवा गोळा करणे, त्याचे विलगीकरण…
खाजगी किंवा अत्यल्प कर्मचारी असलेल्या घरगुती व्यवसायांचे एक क्षेत्र. हे व्यवसाय क्षेत्र अनौपचारिक क्षेत्र म्हणूनही ओळखले जाते. या क्षेत्रात लघु उद्योगांचे प्राबल्य असते. यामध्ये नैमित्तिक पद्धतीचे स्वयंरोजगार, तसेच अकुशल किंवा…
मानसिक स्तरावर चालणारी एक विचार प्रक्रिया. या प्रक्रियेमुळे व्यक्ती आपल्या अनुभवांच्या व माहितीच्या साह्याने वस्तुनिष्ठपणे विश्लेषण व परीक्षण करू शकतो. ही संकल्पना सुमारे २,५०० वर्षांपूर्वीपासूनची असून कालांतराने ती विकसित झाली…
पूर्व प्राथमिक शिक्षणापासून ते उच्च माध्यमिक शिक्षणापर्यंतच्या शैक्षणिक धोरणांस मजबुती आणण्याच्या दृष्टीने स्थापण्यात आलेली एक समिती. वयाच्या पाचव्या वर्षापासून सुरू होणारे प्रारंभिक स्वरूपाचे शिक्षण म्हणजे प्राथमिक शिक्षण होय. ज्या देशातील…
भारतातील एक अग्रगण्य पत मानांकन संस्था. ही संस्था पत मानांकनाबरोबरच आर्थिक क्षेत्रातील माहितीचे संशोधन करणे, व्यवसायातील संभाव्य धोक्यांबाबत मार्गदर्शन करणे, आर्थिक ध्येय धोरणांसंबंधातील सल्ला देणे, विश्लेषणात्मक उपाय सुचविणे इत्यादी कामांमध्ये…
गौफमन, इरविंग (Goffman, Erving) : (११ जून १९२२ – १९ नोव्हेंबर १९८२). विसाव्या शतकातील प्रसिद्ध कॅनेडियन-अमेरिकन सामाजिक सिद्धांतकार व समाजशास्त्रज्ञ. इरविंग यांचा जन्म कॅनडा येथे झाला. पदवीचे शिक्षण पूर्ण करण्यासाठी…