देशोदेशींच्या निवडक आणि दुर्मीळ चित्रपटांचे जतन आणि संवर्धन करणारी पुणे येथील प्रसिद्ध संस्था. जागतिक स्तरावर महत्त्वाच्या मानल्या गेलेल्या चित्रपटांच्या प्रती राष्ट्रीय चित्रपट संग्रहालयामध्ये संग्रहित करण्यात आल्या आहेत. चित्रपटांची जपणूक, संवर्धन…
स्वातंत्र्यप्राप्तीनंतर भारताचे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांनी बालचित्रपट समितीची स्थापना केली. नेहरू यांना लहान मुलांविषयी विशेष प्रेम होते. पूर्णपणे भारतीय जाणिवांचे बालचित्रपट भारतातच तयार व्हावेत आणि या चित्रपटांतून मुलांच्या…
राष्ट्रीय चित्रपट विकास महामंडळ : (नॅशनल फिल्म डेव्हलपमेंट कॉर्पोरेशन) भारतीय चित्रपटांची गुणवत्ता वाढवणे आणि चित्रपटव्यवसायाचा सर्वांगीण विकास घडविणे या उद्देशाने भारत सरकारने राष्ट्रीय चित्रपट विकास महामंडळाची स्थापना केली. चित्रपटनिर्मिती, अर्थसाहाय्य,…
व्याख्या व स्वरूप : ‘संरक्षण अर्थशास्त्र’ ही तुलनेने अर्थशास्त्राची एक नव विकसित विद्याशाखा आहे. अर्थशास्त्रीय सिद्धांत, तत्त्वे व साधने यांच्या आधाराने संरक्षण, नि:शस्त्रीकरण आणि शांतताविषयक बाबींचे ज्यात विश्लेषण केले जाते,…
सपुष्प वनस्पतींचा प्रजननासाठीचा अवयव. वनस्पतीचे स्व व परपरागणाद्वारे प्रजनन घडवून आणणे हे फुलाचे मुख्य कार्य असते. अनेक फुले प्राण्यांना आकर्षक वाटावीत आणि त्या प्राण्यांनी फुलातील परागकण वाहून नेण्यास मदत करावी…
पोलंडच्या चित्रपटसृष्टीचे जागतिक योगदान लक्षणीय आहे. चित्रपटविषयक अनेक पायाभूत गोष्टी पोलंडमध्ये घडल्या. आज जगभरातील अनेक महोत्सवांत पोलंडचे चित्रपट दाखविले जातात आणि त्यांना पुरस्कारही मिळतात. काझीम्येश प्रोझेंस्की, पीटर लेबिजिन्स्की आणि बोलेश्वाव…
रेन्सीस लायकर्ट : (५ ऑगस्ट १९०३ – ३ सप्टेंबर १९८१ ). अमेरिकन अर्थशास्त्रज्ञ व सामाजिक मानसशास्त्रज्ञ. त्यांनी अभिवृत्ती मापनपद्धती विकसित केली आणि तिला सहभागी व्यवस्थापनाच्या संकल्पनेची जोड दिली. त्याला ‘फाईव्ह…
वोज, कार्ल : (१५ जुलै १९२८ – ३० डिसेंबर २०१२). अमेरिकन सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ आणि जैवभौतिकशास्त्रज्ञ. त्यांनी आर्किया (Archaea) या एक-पेशीय प्रोकॅरिओटीक (prokaryotic) जीवांच्या तिसऱ्या सृष्टीचा (Domain of life) शोध लावला. त्यांनी…
निसर्ग संवर्धनाची प्राचीन परंपरागत पद्धत. सुमारे दहा हजार वर्षांपूर्वी भटकी जीवनशैली सोडून मानव जेव्हा शेती करू लागला; त्या वेळी जंगलतोड जास्त प्रमाणात होऊ लागल्यामुळे वस्ती व गावाजवळील जंगलाचा काही भाग…
मानवाने पूर्वीपासून उपयुक्त वनस्पतींना नावे दिली. वनस्पती तीच असली तरी स्थळ आणि भाषा यांच्या अनुषंगाने त्यांची नावे वेगवेगळी असत. उदा., आंबा, आम, कैरी, मँगो इत्यादी. विज्ञान आणि दळणवळण यांच्या विकासाबरोबर…
बीज म्हणजे व्यावहारिक भाषेतील बी. बीज म्हणजे भ्रूण स्वरूपातील वनस्पती असून ती संरक्षक बाह्यकवचाने आच्छादलेली असते. बीजाचे अंकुरण घडून आले की, त्याच जातीची वनस्पती निर्माण होते. बीज तयार होणे हा…
वनस्पतीने पूर्णत: किंवा अंशत: आच्छादलेली भिंत. या भिंतींवरील वनस्पतींच्या वाढीकरिता माती, पाणी किंवा इतर आधार द्रव्यांचा वाढ-माध्यम म्हणून वापर करतात. हिरव्या भिंतीत एकीकृत जल वितरण प्रणाली असते, ज्याद्वारे वनस्पतींना सातत्याने…
विविध उत्पादन केंद्रामध्ये निर्माण केलेल्या आणि स्थानिक गरजा भागविल्यानंतर शिल्लक राहणाऱ्या वस्तूंचे व सेवांचे वितरण करणारी व्यवस्था. तिच्या योगे त्या वस्तू व सेवा ग्राहकांना अंतिम टप्प्यात योग्य स्थळी, योग्य स्थितीत,…
ओझोन किंवा ट्रायऑक्सिजन हे O3 रेणुसूत्र असलेले ऑक्सिजनचे एक प्रारूप (allotrope) आहे. याच्या एक रेणूत ऑक्सिजनचे तीन रेणू असून त्याची संरचना खालीलप्रमाणे: ह्या वायूच्या दाहक वासानुरूप त्याला ozon ह्या मुळातील ग्रीक भाषेतील शब्दार्थान्वये नाव दिले गेले. गुणधर्म : प्रयोगशाळेतील…
वनस्पतींच्या हिरव्या पानांमध्ये तसेच हरित शैवाल आणि सायनोबॅक्टेरिया या जीवाणूंमध्येही हरितद्रव्य (Chlorophyll) हा एक महत्त्वाचा घटक आढळतो. पानांमधील पेशीत हरितकणू किंवा हरितलवक (chloroplast) नावाचा लंबगोलाकार बंदिस्त घटक असतो, त्यामध्ये हरितद्रव्य असते. जीवसृष्टीतील…