
आवजी कवडे (Avaji Kavde)
कवडे, आवजी : (मृत्यू १७४९). अठराव्या शतकातील एक शूर आणि पेशव्यांचे निष्ठावान मराठा सरदार. त्यांचा जन्म नेमका कुठे व केव्हा ...

इब्राहिमखान गारदी (Ibrahim Khan Gardi)
गारदी, इब्राहिमखान : (? – १७६१). पानिपतच्या तिसऱ्या लढाईतील मराठ्यांचा एक प्रमुख सरदार. या लढाईत त्याने गारद्यांच्या तुकडीचे नेतृत्व केले ...

खुन्या मुरलीधर (Khunya Muralidhar)
पुणे येथे पेशवाईत बांधलेले प्रसिद्ध मंदिर. पुण्यातील सदाशिव पेठेत सावकार रघुनाथ सदाशिव उर्फ दादा गद्रे यांनी मुरलीधराचे मंदिर बांधले (१७९९) ...

गणपती-पंतप्रधान रुपया (The Ganapati-Pantpradhan Coins of Miraj)
रुपया प्रकारातील चांदीचे एक चलनी नाणे. मिरज येथील गंगाधरराव पटवर्धन या पेशव्यांच्या सरदारांनी हे नाणे पाडले. अठराव्या शतकात मराठ्यांनी आपल्या ...

गोवळकोटची लढाई (Battle of Govalkot)
मराठे आणि जंजिरेकर सिद्दी यांच्यातील महत्त्वाची लढाई. रत्नागिरी जिल्ह्यातील चिपळूण तालुक्यात हा गोवळकोट आहे. सन १७३० पासून गोवळकोटचा परिसर सिद्दीकडून ...

घाशीराम कोतवाल (Ghashiram Kotwal)
पुणे येथील पेशवेकालीन एक प्रसिद्ध कोतवाल. त्याच्या वडिलांचे नाव सावळादास (शामळदास). घाशीराम मुळचा औरंगाबादचा. नोकरी किंवा व्यापाराच्या निमित्ताने तो पुण्यात ...

चिमाजी आप्पा (Chimaji Appa)
मराठेशाहीतील एक पराक्रमी सेनानी. बाळाजी विश्वनाथ (सु. १६६० ? — २ एप्रिल १७२०) यांचा मुलगा व पहिला बाजीराव (कार. १७२०—४०) ...

छत्रपती रामराजे भोसले (Chhatrapati Ramraje Bhosale)
रामराजे, छत्रपति : (? १७२२ — ९ डिसेंबर १७७७). सातारा संस्थानचे छत्रपती. सातारा गादीचे पहिले संस्थापक छत्रपती शाहू (१६८२—१७४९) यांच्या ...

जनार्दनपंत (Janardanpant)
जनार्दनपंत पेशवे : ( १० जुलै १७३५–२१ सप्टेंबर १७४९ ). मराठेशाहीतील श्रेष्ठ सेनानी पहिले बाजीराव (१७००–१७४०) यांचे पुत्र. त्यांचा जन्म ...

दत्ताजी शिंदे (Dattaji Shinde)
शिंदे, दत्ताजी : ( ? १७२३ — १४ जानेवारी १७६०). उत्तर पेशवाईतील मराठ्यांचे शूर सेनापती व विश्वासराव पेशवे यांचे कारभारी ...

देवाजीपंत चोरघडे (Devajipant Chorghade)
नागपूरकर जानोजी भोसले (कार. १७५५–७२) यांचे राजकीय सल्लागार. पेशवाईतील साडेतीन शहाण्यांपैकी एक पूर्ण शहाणे म्हणून प्रसिद्ध. दिवाकर पुरुषोत्तम किंवा दिवाकरपंत ...

धारचा किल्ला (Dhar Fort)
मध्य प्रदेश राज्यातील धार शहराच्या मध्यवर्ती भागात टेकडीवर बांधलेला इतिहासप्रसिद्ध किल्ला. इंदूरपासून सु. ७५ किमी. अंतरावर असलेले हे ठिकाण मध्ययुगीन ...

पंढरपूरचा तह (Treaty of Pandharpur)
पंढरपूरचा तह : (११ जुलै १८१२). पेशवे आणि जहागीरदार यांच्यातील तह. महाराष्ट्रात १८ व्या शतकाच्या उत्तरार्धात पेशवे-जहागीरदारांच्या संघर्षाचे प्रश्न पुढे ...

पुरंदरे घराणे (Purandare)
मराठ्यांच्या इतिहासातील एक प्रसिद्ध घराणे. सतराव्या शतकाच्या मध्यापासून ते उत्तर पेशवाईपर्यंत या घराण्यातील अनेक पिढ्यांनी स्वराज्याच्या कामी योगदान दिले. या ...

पेशवेकालीन चलनव्यवस्था (Currency system of Peshawa)
अठराव्या शतकात सातारकर छत्रपतींच्या अंमलाखालील प्रदेशात त्यांच्या परवानगीने पेशव्यांची चलनव्यवस्था अस्तित्वात होती. इ. स. १७०० नंतर मराठ्यांनी मोगली चलनव्यवस्थेचा स्वीकार ...

पेशव्यांची जंजिरा मोहीम (Janjira campaign of Peshwas)
पेशव्यांची जंजिरा मोहीम : ( १७३३ ते १७३६ ). मराठ्यांची एक महत्त्वाची मोहीम. छ. शाहू आणि बाजीराव पेशवे यांच्या कारकिर्दीत ...

मराठेशाहीचे पहिले शिष्टमंडळ (First Maratha Ambassador)
मराठेशाहीच्या वतीने इंग्लंडला गेलेले हे सर्वांत पहिले शिष्टमंडळ. इंग्रजांच्या मदतीने पेशवेपदी स्वत:ची नियुक्ती करण्यासाठी रघुनाथराव ऊर्फ राघोबा पेशवे (१७३४-१७८३) यांनी ...

विश्वासराव पेशवे (Vishwasrao)
विश्वासराव पेशवे : (२२ जुलै १७४२ – १४ जानेवारी १७६१). मराठा साम्राज्यातील सेनानी. बाळाजी बाजीराव उर्फ नानासाहेब पेशवे आणि गोपिकाबाई ...

शुक्रवार वाडा (Shukravar Wada)
मराठी राज्याचे शेवटचे पेशवे दुसरे बाजीराव (कार. १७९५–१८१८) यांनी पुण्यात बांधलेला वाडा. पहिले बाजीराव पेशवे (१७००–१७४०) यांनी शनिवार वाडा बांधला ...

सदाशिवराव भाऊ (Sadashivrao Bhau)
सदाशिवराव भाऊ : (३ ऑगस्ट १७३० – १४ जानेवारी १७६१). मराठा साम्राज्यातील एक सेनापती. त्यांनी पानिपतच्या तिसऱ्या लढाईत मराठ्यांचे नेतृत्व ...