जोशी, आर. एन. (रामचंद्र नारायण) : (१३ एप्रिल, १९३७ - ) रामचंद्र नारायण जोशी यांचा जन्म कोल्हापूर, महाराष्ट्र येथे झाला. त्यांचे शालेय शिक्षण आर्यर्विन हायस्कुल, कोल्हापूर येथे झाले. त्या नंतर…
मेहेर-होमजी, विस्पी एम. : (१८ जानेवारी १९३२ - ) विस्पी मेहेर – होमजी यांचा जन्म मुंबईत झाला आणि लहानपण दक्षिण गुजरातमधील उद्वाडा या गावात झाले. हे गाव झोरास्त्रिअन पारशी जमातीच्या…
देशपांडे, केशव बळवंत : ( १६ सप्टेंबर १९१९– २३ सप्टेंबर १९९३ )केशव बळवंत देशपांडे यांचा जन्म पूर्वीच्या हैद्राबाद संस्थानात असलेल्या परभणी या लहान शहरात झाला. सुरुवातीचे शालेय शिक्षण परभणीमध्ये झाल्यावर…
माहेश्वरी, पंचानन : ( ९नोव्हेंबर,१९०४– १८मे,१९६६ ) पंचानन माहेश्वरी यांचा जन्म राजस्थानातील जयपूर येथे झाला. त्यांचे शालेय शिक्षण जयपूरमधील एविंग ख्रिस्तियन स्कूलमध्ये झाले. त्यानंतर ते एविंग ख्रिस्तियन कॉलेजातून बी. एस्सी…
मध्य प्रदेशातील एक प्राचीन शिलालेख. सांचीपासून सु. १२ किमी. अंतरावर आणि विदिशा रेल्वे स्टेशनपासून सु. ५ किमी. अंतरावर बेसनगर येथे हा हेलिओडोरसचा गरुड-स्तंभ शिलालेख आहे. या स्तंभाचा शोध सर्वप्रथम अलेक्झांडर…
महाराष्ट्रातील एक प्राचीन हिंदू लेणी-समूह. लातूरपासून सु. ४५ किमी. अंतरावर व धाराशिव लेण्यांपासून सु. ८२ किमी. अंतरावर ही लेणी आहेत. एका जांभा (लॅटेराइट) खडकाच्या डोंगराच्या मध्यावर ही लेणी कोरण्यात आलेली…
हठयोगाच्या परिभाषेनुसार ‘सूर्य’ म्हणजे ‘सूर्यनाडी’ अर्थात ‘उजवी’ नाडी व ‘चंद्र’ म्हणजे ‘चंद्रनाडी’ अर्थात ‘डावी’ नाडी. हठयोगात शरीराच्या उजव्या भागाचा निर्देश ‘सूर्यांग’ व डाव्या भागाचा निर्देश ‘चंद्रांग’ असा करतात. सूर्य उष्णतेचे…
महाराष्ट्रातील उस्मानाबाद जिल्ह्यातील सर्वांत प्राचीन जैन लेणी समूह. उस्मानाबाद (प्राचीन नाव धाराशिव) शहराच्या पश्चिमेस सु. ६ किमी. अंतरावर बालाघाट डोंगररांगेतील एका घळीच्या दोन्ही बाजूंना एकूण सात लेणी खोदलेली आहेत. यांपैकी…
मिश्रा, रामदेव : (२६ ऑगस्ट, १९०८ – २५ जून, १९९८) भारतातील परिस्थितीकी विज्ञानाचे जनक मानले जाणारे रामदेव मिश्रा यांचे शालेय शिक्षण वाराणसीतील केंद्रीय हिंदू विद्यालय आणि उच्च शिक्षण बनारस हिंदू…
हठयोगप्रदीपिकेत प्राणायामाचे पूरक, रेचक व कुंभक असे तीन प्रकार आणि कुंभकाचे सहित व केवल हे दोन उपप्रकार सांगितले आहेत (प्राणायामस्त्रिधा प्रोक्तो रेचपूरककुम्भकै:| सहित: केवलश्चेति कुम्भको द्विविधो मत:|| हठयोगप्रदीपिका २.७१ ).…
वॉल्ड, जॉर्ज डेविड : ( १८ नोव्हेंबर, १९०६ – १२ एप्रिल, १९९७ ) जॉर्ज डेविड वॉल्ड यांचा जन्म अमेरिकेतील न्यूयॉर्क शहरात झाला. वयाच्या बाराव्या वर्षी त्यांनी एका मित्राच्या सहाय्याने रेडिओ…
वॉरेन, रॉबिन : ( ११ जून, १९३७ ) रॉबिन वॉरेन यांचा जन्म ऑस्ट्रेलियातील अ‍ॅडलेड येथे झाला. रॉबिन हा मद्य उत्पादक रॉजर वॉरेन आणि नर्स असलेल्या हेलेन वेर्को यांचा सर्वात मोठा…
हिलमन, मॉरीस राल्फ : ( ३० ऑगस्ट, १९१९ – ११ एप्रिल, २००५ ) मॉरिस राल्फ हिलमन यांचा जन्म माइल्स सिटी मॉन्टाना येथे झाला. त्यांचे बालपण फार्ममध्ये काम करण्यात गेले. त्यांच्या…
हक्स्ली, अँड्र्यू फिल्डिंग : ( २२ नोव्हेंबर १९१७ - ३० मे २०१२ ) अँड्र्यू हक्स्ली यांचा जन्म लंडनमध्ये झाला. त्यांचे आजोबा थॉमस हक्स्ली प्रख्यात लेखक व वैज्ञानिक होते. चार्ल्स डार्विनचे…
प्राचीन काळातील समाज व जीवन यांच्याकडे मार्क्सवादाची तत्त्वे वापरून पाहण्याचा एक दृष्टीकोन. पुरातत्त्वाची ही वेगळी शाखा नसून पुरातत्त्वीय पुराव्यांचा अन्वयार्थ लावण्यासाठीची एक विशिष्ट सैद्धांतिक मांडणी आहे. मार्क्सवाद म्हणजे साम्यवादी विश्वक्रांतीचे…