अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांतील न्यू मेक्सिको राज्याची राजधानी, सँता फे परगण्याचे मुख्य ठिकाण आणि एक प्रसिद्ध पर्यटनस्थळ. लोकसंख्या ८४,६८३ (२०१९). असंसं.च्या नैर्ऋत्य भागात असलेल्या न्यू मेक्सिको राज्याच्या उत्तर-मध्य भागात, सँता फे…
‘त्राटक’ हे हठयोगातील षट्कर्मांपैकी एक कर्म असून ते अत्यंत मौलिक आहे असे हठप्रदीपिकेत म्हटले आहे (२.३३ ). दृष्टिदोषांनी पीडित लोकांसाठी ‘त्राटक’ ही क्रिया वरदान ठरते. हठप्रदीपिका (२.३१) तसेच घेरण्डसंहिता (१.५३)…
ट्रेव्हर-रोपर, ह्यू : (१५ जानेवारी १९१४ — २६ जानेवारी २००३). प्रसिद्ध ब्रिटिश इतिहासकार. त्यांचा जन्म इंग्लंडमधील नॉर्थ अंबरलंड प्रांतात ग्लाटन ह्या छोट्या खेड्यात झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव बर्टी ट्रेव्हर-रोपर व…
अरुणा असफ अली : ( १६ जुलै १९०९ — २९ जुलै १९९६). भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील क्रांतिकारी महिला, छोडो भारत आंदोलनातील वीरांगना आणि भारतरत्न पुरस्काराच्या मानकरी. अरुणा उपेंद्रनाथ गांगुली हे त्यांचे पूर्वीचे…
गर्टी, थेरेसा कोरी : ( १५ ऑगस्ट, १८९६ – २६ ऑक्टोबर, १९५७ ) गर्टी थेरेसा कोरी यांचा जन्म चेकोस्लोव्हाकियाची राजधानी प्राग (Prague) येथे झाला. वयाच्या दहाव्या वर्षापर्यंत घरी शिक्षण घेतल्यानंतर…
अनादिकालापासून प्रत्येक स्त्रीला तिच्या कुटुंबातील कुणातरी आजारी व्यक्तीची परिचर्या करण्याचा प्रसंग आलेलाच असतो. रोग्याची शुश्रूषा करणाऱ्या स्त्रीला “नर्स” हा इंग्रजी शब्द रूढ झालेला असून तिला परिचारिका असे संबोधिले जाते. परिचारिकेची…
मायर, अर्नस्ट वाल्टर : ( ५ जुलै, १९०४ - ३ फेब्रुवारी, २००५ ) अर्नस्ट वाल्टर मायर यांचा जन्म जर्मनी येथील केम्पटन या शहरात झाला. वडील व्यवसायाने वकील असले तरी त्यांना…
गीयमन, रॉजर चार्ल्स लुई : ( ११ जानेवारी, १९२४ ) गीयमन रॉजर चार्ल्स लुई यांचा जन्म बर्गंडी ह्या फ्रान्सच्या पूर्व भागातील शहरात झाला. त्यांचे वडील यांत्रिकी अवजारे बनवत होते. रॉजर…
फारक्वार ग्रॅहॅम : (८ डिसेंबर १९४७ ) फारक्वार ग्रॅहॅम यांचा जन्म ऑस्ट्रेलियामधील टांझानिया प्रांतातील होबार्ट येथे झाला. हे वनस्पती व शेतीशास्त्रज्ञ आहेत. त्यांचे संशोधन कमी पाण्याच्या भागात भागात टिकू शकतील…
मार्ग्युलिस, लिन : ( ५ मार्च, १९३८ - २२ नोव्हेंबर २०११ ) लिन मार्ग्युलिस यांचा जन्म शिकागो येथे मॉरिस आणि लिओना वाइज अलेक्झांडर यांच्या पोटी झाला. त्यांचे वडील अ‍ॅडव्होकेट होते. त्यांचा…
घेरण्डसंहितेत निर्दिष्ट केलेल्या आठ प्रकारच्या कुंभकांपैकी ‘केवलकुंभक’ हा शेवटचा व प्रमुख कुंभक होय. केवलकुंभक म्हणजेच केवली प्राणायाम. तो ‘पूरक-रेचका’शिवाय होतो, म्हणून त्यास ‘केवली प्राणायाम’ म्हटले आहे (हठयोगप्रदीपिका २.७३). वसिष्ठ-संहितेत असे…
ॲस्क्लीपिअस/अस्लिपिअस : चिकित्सा, उपचार आणि स्वास्थ्याशी संबंधित असलेला एक प्राचीन ग्रीक देव. हा अपोलो देवतेला कोरोनिस नावाच्या राजकुमारीपासून झालेला पुत्र. वेदना कमी करणारी देवता इपॉन (एपिओन) ही ॲस्क्लेपिअसची पत्नी. त्यांना…
ऐतिहासिक घटनांमधील साक्षीदारांकडून त्यांच्या स्मृतींवर आधारित माहिती गोळा करणे व त्यांचे विश्लेषण करणे म्हणजे मौखिक इतिहास होय. ही क्रिया एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे मौखिकपद्धतीने जात असते. असंरचित मुलाखतीच्या माध्यमातून व्यक्तीकडून…
बुकनर, एडवर्ड : ( २० मे, १८६० – १३ ऑगस्ट, १९१७) एडवर्ड बुकनर यांचा जन्म जर्मनीतील म्यूनिक या शहरात एका संपन्न कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील अर्नस्ट बुकनर म्यूनिकमधील लुडविग मॅक्सीमिलीयन…
गाडेकर , गुणाबाई रामचंद्र : (१९०६ -१६ मे १९७५). गुणाबाई रामचंद्र गाडेकर एक जिद्दी व समाजसेवेला वाहून घेतलेलं व्यक्तिमत्व. अस्पृश्य मानल्या गेलेल्या चर्मकार समाजात त्यांचा जन्म झाला. चर्मकार समाजातील त्या…