काचेचे छत (Glass Ceiling)

पात्रता असूनही स्त्रिया आणि अल्पसंख्यांक यांच्या प्रगतीत येणारे अदृश्य अडथळे काचेचे छत या संज्ञेने नमूद केले जातात. वास्तूशास्त्रात ग्लास सिलिंगचा अर्थ काचेचे छप्पर किंवा छत असा होतो; मात्र अर्थशास्त्रात तो…

कंटेनर थिएटर (आधान चित्रपटगृह–Container Theatre)

मालवाहतूक करण्याकरता अतिशय मोठ्या आकाराचे कंटेनर (आधान) वापरायची पद्धत आहे. असे साधारण दोन मोठे कंटेनर एकत्र जोडून त्याचे चित्रपटगृहात रूपांतर करण्याची संकल्पना सध्या भारतात मूळ धरत आहे. एकमेकांना जोडलेल्या आधानांची…

मेरिल स्ट्रीप (Meryl Streep)

स्ट्रीप, मेरी लुईस : (२२ जून १९४९). अमेरिकन चित्रपटसृष्टीतील ख्यातनाम अभिनेत्री. प्रतिष्ठेच्या ऑस्कर पुरस्कारासाठी २१ वेळा आणि गोल्डन ग्लोब पुरस्कारासाठी ३३ वेळा आणि सर्वांत जास्त नामांकने मिळवणारी एकमेव अभिनेत्री. चित्रकार-कला…

चेतन आनंद (Chetan Anand)

आनंद, चेतन : (३ जानेवारी १९२१ – ६ जुलै १९९७). हिंदी चित्रपटसृष्टीतील एक प्रतिभावान निर्माता, दिग्दर्शक, पटकथालेखक आणि अभिनेता. त्यांचा जन्म सध्याच्या पाकिस्तानमधील लाहोर येथे झाला. त्यांचे वडील पिशोरीलाल आनंद…

अरुण वासुदेव कर्नाटकी (Arun Vasudev Karnatki)

कर्नाटकी, अरुण वासुदेव : (४ ऑक्टोबर १९३२—१८ सप्टेंबर १९९९). मराठी चित्रपटसृष्टीतील प्रसिद्ध अभिनेते व दिग्दर्शक. त्यांचा जन्म कोल्हापूरातील यळगूड (ता. हातकणंगले) या गावी झाला. भारतीय चित्रपटसृष्टीच्या उदयकाळातले नावाजलेले छायाचित्रणकार वासुदेवराव…

दीवार (Deewar)

लोकप्रिय हिंदी चित्रपट. भारतीय हिंदी चित्रपटांच्या इतिहासामध्ये कथा, दिग्दर्शन, अभिनय, संवाद, गाणी व संगीत अशा सर्वच बाबतींत यशस्वी ठरलेला हा चित्रपट २४ जानेवारी १९७५ रोजी प्रदर्शित झाला. या चित्रपटाचे निर्माते…

राष्ट्रीय अनुप्रयुक्त अर्थशास्त्रीय संशोधन परिषद (National Council of Applied Economic Research – NCAER)

भारतातील स्वतंत्र अर्थशास्त्रीय संशोधन करणारी एक सर्वांत जुनी व सर्वांत मोठी अग्रेसर संस्था. या संस्थेची स्थापना १९५६ मध्ये होऊन तिचे कार्य १ ऑगस्ट १९५६ रोजी नवी दिल्ली येथून सुरू झाले.…

सांस्कृतिक वस्तू (Cultural Goods)

इतिहास, प्रागैतिहासिक, पुरातत्त्व, कला व साहित्य, विज्ञान इत्यादींसाठी महत्त्वपूर्ण मानल्या जाणाऱ्या वस्तू म्हणजेच सांस्कृतिक वस्तू किंवा जिन्नस होय. तसेच ज्या वस्तूंद्वारे विश्वाची माहिती, मानवाचे जीवन मार्ग, प्रतिके, कल्पना व्यक्त होत…

प्रति व्यापार (Counter Trade)

पैशांऐवजी संपूर्ण किंवा अंशतः इतर वस्तू किंवा सेवांचे विनिमय करणे. प्रति व्यापारामध्ये एखादी वस्तू खरेदी करतांना त्या वस्तूच्या मोबदल्यात पैसे न देता आपल्या जवळील दुसरी वस्तू दिली जाते. पहिल्या व…

सूक्ष्म वित्त (Micro Finance)

सूक्ष्म वित्त हा कमी उत्पन्न असलेल्या व्यक्तींच्या मदतीसाठी उत्क्रांत झालेला आर्थिक विकास दृष्टीकोन आहे. या अंतर्गत बचत व कर्ज या मुख्य वित्तीय सेवा पुरविल्या जात असल्या, तरी काही सूक्ष्म वित्त…

अनौपचारिक अर्थव्यवस्था (Informal Economy)

किमान मजूर एकत्र येऊन काम करण्याचे एक क्षेत्र. अनौपचारिक अर्थव्यवस्थेला असंघटित क्षेत्र असेही म्हणतात. अनौपचारिक अर्थव्यवस्था हा शब्द प्रथमत: १९७१ मध्ये ब्रिटिश मानवशास्त्रज्ञ किथ हार्ट यांनी उत्तर घानातील वेतनी रोजगार…

काळा पैसा (Black Money)

अवैधरित्या गोळा केलेला असा पैसा की, ज्याची शासनदरबारी कोणतीही नोंद नसते. भारत सरकारच्या अर्थ मंत्रालयाने २०१२ मध्ये काढलेल्या श्वेतपत्रिकेमध्ये काळ्या पैशाची व्याख्या करताना म्हटले आहे की, काळा पैसा जो धारण…

ई-ग्रंथालय (E-Library)

सर्व वाचनसाहित्य अंकीय स्वरूपात एकत्र साठवून ते आंतरजालाच्या साह्याने आणि विद्युतकीय माध्यमांद्वारे हवे तेव्हा, हवे तेथे वाचनास सहज उपलब्ध होण्याचे एक ठिकाण. योहान गुटेनबर्ग यांच्या इ. स. सुमारे १४५२ मध्ये…

शारीरिक दृष्ट्या आधुनिक मानव (Anatomically Modern Homo Sapiens)

शारीरिक दृष्ट्या आधुनिक मानवाचा जन्म सुमारे २ लाख वर्षांपूर्वी आफ्रिकेत झाला. होमो इरेक्ट्स किंवा निअँडरथल मानव हे शारीरिक दृष्ट्या आधुनिक मानवाच्या उदयाच्या वेळी नामशेष झालेले मानव समूह होते किंवा या…

योगेश अटल (Yogesh Atal)

अटल, योगेश (Atal, Yogesh) : (१ ऑक्टोबर १९३७ – १३ एप्रिल २०१८). प्रसिद्ध समाजशास्त्रज्ञ. अटल यांचा जन्म राजस्थानमधील उदयपूर या शहरात झाला. त्यांनी उदयपूर येथे बी. ए. ही पदवी संपादन केली.…