एक बिगर शासकीय आंतरराष्ट्रीय आर्थिक संघटना (आयईए). या संघटनेची स्थापना व औपचारिक प्रक्रिया १९५० मध्ये युनेस्कोच्या सामाजिक विज्ञान विभागाच्या प्रेरणेतून झाली. प्रसिद्ध अर्थशास्त्रज्ञ योझेफ आलोईस शुंपेटर हे या संघटनेचे पहिले…
महाराष्ट्रात इ.स पहिल्या शतकाच्या राष्ट्रकूट वंशापासून सातवाहन, चालुक्य ते चौदाव्या शतकाच्या यादव वंशापर्यंत अनेक जलाशयाची निर्मिती करण्यात आली. भूजलाचा साठा असेल तेथे किंवा नैसर्गिक रित्या त्यास शोधून तिथे भूमिगत बांधकाम…
वास्तुसंवर्धन म्हणजे गतकाळातील वास्तूंचे मूल्य वर्धित करून वास्तूचे आयुष्य वाढवविणे. ऐतिहासिक ठेवा, भविष्यकालीन जबाबदारी आणि वारसा या दृष्टीने वास्तूंकडे पाहण्यात येते. परंतु व्यवहार्य दृष्टीकोनातून विचार केल्यास वास्तूंचा वारसा टिकवणे हे…
ॲरंडेल, रुक्मिणीदेवी : (२९ फेब्रुवारी १९०४ — २४ फेब्रुवारी १९८६). भरतनाट्यम् या प्रकारातील एक श्रेष्ठ भारतीय नर्तिका. त्यांचा जन्म मदुराई येथे झाला. त्यांचे वडील ए. नीलकांत शास्त्री यांचे मूळ गाव…
त्वचा म्हणजे शरीरातील सर्व अवयवांचे संरक्षण करणारे एक अखंड आवरण आहे. त्वचेचा समावेश हा सार्वदेहिक ज्ञानेंद्रियांमध्ये केला जातो. सार्वदेहिक ज्ञानेंद्रियांत वेदना, तापमान (उष्ण/शीत), खोल दाब, हलका स्पर्श, कंपन, खाज, गुदगुल्या…
शरीरातील हृदय हे अत्यंत महत्त्वाचे रक्ताभिसरण करणारे अवयव आहे. संपूर्ण शरीरभर रक्ताचे संचारण हृदयाद्वारे होते. मानवी हृदय साधारणत: नासपती फळाच्या आकारासारखे असून हाताच्या मुठीएवढ्या आकारमानाचे असते. मानवी हृदयाचे चार विभाग…
विद्युतीय साधनांच्या साह्याने करण्यात येणाऱ्या आर्थिक व्यवहारांना ई-बँकिंग किंवा इलेक्ट्रॉनिक बँकिंग असे म्हणतात. बँकेचा ग्राहक कोणत्याही स्थानावरून आंतरजालाच्या मदतीने त्यांच्या सर्व बँकिग सेवांमध्ये प्रवेश करू शकतात. या सेवेची सुरुवात १९९७…
संगीतातील बंदिस्त नियमबद्ध रचनेचे गान म्हणजे प्रबंध गायन होय. संगीत कला स्वभावतः प्रगमनशील असल्यामुळे आजच्या संगीताचे स्वरूप शंभर वर्षांपूर्वीच्या संगीतापेक्षा वेगळे आहे. वैदिक ऋचांपासून छंद गायन, छंद गायनापासून प्रबंध गायन…
हिंदुस्थानी संगीतातील एक गायक घराणे. याला बडे मियाँ घराणे असेही संबोधले जाते. ख्याल संगीत विश्वामधील एक महत्त्वपूर्ण असे घराणे. आज जरी हे घराणे नामशेष झाले असले तरी एकेकाळी याच्या एका…
स्वरतालांच्या रचनेचे गायन. संगीताचे सिद्धांत गेय म्हणजे गायल्या जाणाऱ्या पद्यांमध्ये दिसून येणाऱ्या तत्त्वांवर आधारीत असतात. गेय पद्यांच्या चाली ठरलेल्या असतात. त्यांना एक विशेष तालही असतो. प्राचीन काळी वैदिक मंत्र, स्तोत्रे,…
उत्तर भारतीय शास्त्रीय संगीतातील एक जुना गायनप्रकार. बाराव्या शतकापासून तो रूढ असल्याचे दिसते. ‘चतुर्मुख’ या नावाने त्याचा निर्देश सोमेश्वरलिखित मानसोल्लास वा अभिलषितार्थचिंतामणि (११२७) या ग्रंथात आढळतो. हा प्रकार जरी ख्याल, ठुमरी इ.…
संंगीताच्या आठ अंगांनी युक्त अशी गायकी म्हणजे अष्टांग गायकी. "अष्ट" म्हणजे आठ आणि आठ ही संख्या परिपूर्णता दर्शविते व ही संकल्पना भारतीय अध्यात्मिक तत्त्वज्ञानाच्या व परंपरेच्या विचारसरणीतून जन्माला आली आहे.…
भारतीय अभिजात ललितकलांचे व संस्कृतीचे शास्त्रोक्त शिक्षण गुरुकुल पद्धतीने देणारी आंतरराष्ट्रीय कीर्तीची संस्था. या संस्थेची स्थापना १९३६ साली भरतनाट्यम् या प्रकारातील एक श्रेष्ठ भारतीय नर्तिका असलेल्या रुक्मिणीदेवी ॲरंडेल यांनी त्यांचे…
पै, रत्नाकर शांताराम : (१७ ऑगस्ट १९२८—९ ऑगस्ट २००९). हिंदुस्थानी रागदारी संगीतामधील, विशेषतः जयपूर घराण्याच्या संदर्भातील, एक वैशिष्ट्यपूर्ण कामगिरी असलेले कलाकार. यांचे मूळ नाव आत्माराम. रतन पई या नावाने देखील ते…
भाडेपट्टा करार ही एक अशी व्यवस्था आहे की, ज्यामध्ये एखादी कंपनी आपली साधनसामग्री किंवा जमीन भाडेपट्टा कराराने देऊ इच्छिते. सर्वसाधारणपणे भाडेपट्टा करारात एखादा व्यक्ती आपली जमीन किंवा साधनसामग्री एखाद्या व्यावसायिकाला…