पेरू (Guava)

पेरू हा सदाहरित वृक्ष मिर्टेसी कुलातील असून त्याचे शास्त्रीय नाव सिडियम गुयाव्हा आहे. लवंग, निलगिरी व मिरी या वनस्पतीदेखील या कुलात समाविष्ट आहेत. पेरू मूळचा मेक्सिकोतील व मध्य अमेरिकेतील असून…

पुनर्नवा (Spreading hogweed)

पुनर्नवा ही वनस्पती निक्टॅजिनेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव बोऱ्हॅविया डिफ्यूजा आहे. गुलबक्षी व बुगनविलिया वनस्पतीही याच कुलातील आहेत. भारतात बोऱ्हॅविया  प्रजातीच्या सहा जाती आढळतात. पुनर्नवा ही बहुवर्षायू वनस्पती कोठेही…

पुदिना (Corn mint)

पुदिना ही लॅमिएसी कुलातील वनस्पती असून तिचे शास्त्रीय नाव मेंथा अर्व्हेन्सिस आहे. तुळस व सब्जा या वनस्पतीदेखील याच कुलात समाविष्ट आहेत. जगात सर्वत्र मेंथा प्रजातीच्या १३–१८ जाती असून भारतात मेंथा…

पुत्रजीवी (Putrajiva)

पुत्रजीवी हा सदाहरित वृक्ष पुत्रंजिव्हेसी कुलातील असून त्याचे शास्त्रीय नाव पुत्रंजीवा रॉक्सबर्गाय आहे. तो मूळचा भारत आणि श्रीलंका येथील पर्जन्यवनांतील असून पूर्वी त्याचा समावेश यूफोर्बिएसी कुलात होत असे. पुत्रजीवी हा…

पिस्ता (Pistachio)

पिस्ता हा पानझडी वृक्ष अॅनाकार्डिएसी कुलातील असून त्याचे शास्त्रीय नाव पिस्टाशिया वेरा आहे. आंबा, काजू व बिब्बा या वनस्पतीही ॲनाकार्डिएसी कुलातील आहेत. पिस्ता मूळचा मध्य आशिया आणि मध्य-पूर्व प्रदेश या…

पिसे (Feathers)

पिसे ही पक्ष्यांच्या बाह्यत्वचेवरील वाढ असून त्यांचे शरीरावर वैशिष्ट्यपूर्ण आवरण असते. पिसांमुळे पक्ष्यांचे शरीर झाकले जाते आणि शरीराला विशिष्ट आकार प्राप्त होतो. त्यांच्या साहाय्याने पक्षी उडतात, उडत असताना झेप, दिशा…

पिसू (Flea)

एक लहान व पंख नसलेला बाह्य परजीवी कीटक. पंख नसलेल्या आणि ज्यांची मुखांगे त्वचा भेदून रक्त ओढण्यासाठी अनुरूप असतात, अशा कीटकांचा समावेश कीटक वर्गाच्या ‘सायफनॅप्टेरा’ या गणात केला जातो. या…

पिवळा कांचन (Yellow orchid tree)

फॅबेसी कुलाच्या सिसॅल्पिनीऑइडी उपकुलातील काही वनस्पती कांचन या नावाने ओळखल्या जातात. त्यांपैकी पिवळा कांचन, कांचन, रक्त कांचन आणि सफेद कांचन या जाती महत्त्वाच्या आहेत. या वनस्पतींच्या फुलांच्या रंगांवरून त्यांना मराठी…

पारिस्थितिकी (Ecology)

पारिस्थितिकी ही जीवविज्ञानाची एक शाखा आहे. या शाखेत सजीवांचा एकमेकांशी तसेच सजीवांचा पर्यावरणाशी असलेला आंतरसंबंध यांचा अभ्यास आणि विश्लेषण केले जाते. सजीवांचे एकमेकांशी संबंध कसे असतात, त्यांचा एकमेकांवर कसा परिणाम…

दामोदर धर्मानंद कोसंबी ( Damodar Dharmanand Kosambi)

कोसंबी, दामोदर धर्मानंद : (३१ जुलै १९०७ – २९ जून १९६६). भारतीय गणितज्ज्ञ. विसाव्या शतकाच्या पूर्वार्धात अमेरिकेत शालेय शिक्षण घेणाऱ्या आणि गणितातील पदवी मिळविणाऱ्या मोजक्या भारतीयांपैकी ते एक. पाली भाषा…

माधव वासुदेव कोल्हटकर (Madhav Vasudev Kolhatakar)

कोल्हटकर, माधव वासुदेव (२५ ऑगस्ट १९३९- ६ नोव्हेंबर १९९२) माधव वासुदेव कोल्हटकर यांचे शालेय शिक्षण पुण्यात झाले. त्यापुढील आयुर्वेद प्रवीण ही पदवी त्यांनी अष्टांग आयुर्वेद महाविद्यालय, पुणे येथून घेतली आणि पुणे विद्यापीठातून एम.ए (संस्कॄत) चे पदव्युत्तर…

इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ पेट्रोलियम (Indian Institute of Petrolium)

(स्थापना – १९६०) इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ पेट्रोलियम (आय.आय.पी.)ही संस्था देहरादून येथे आहे. तिची स्थापना १९६०साली झाली. इंधने, वंगणे, द्रावणे इत्यादी रसायने ही हायड्रोकार्बनयुक्त असतात या क्षेत्रात संशोधन आणि विकास करण्यासाठी…

आयुष (Ayush)

आयुष ही वैद्यक क्षेत्रांत संशोधन करणारी भारत सरकारची संस्था आहे . आयुर्वेद,  सिद्ध, युनानी आणि होमिओपॅथी या चार (योग आणि निसर्गोपचार सोडून) वेगवेगळ्या वैद्यकीय क्षेत्रांतील मूलभूत तत्त्वज्ञान जाणण्यासाठी तसेच त्यांच्यात…

मलोन बुश होग्लंड (Mahlon Bush Hoagland)

होग्लंड, मलोन बुश  (५ ऑक्टोबर १९२़१ – १८ सप्टेंबर २००९). अमेरिकन जीवरसायनशास्त्रज्ञ होग्लंड यांनी टी-आरएनएचा (t-RNA) शोध लावला. ते अनुवांशिक संकेताचा (कोडचा) भाषांतरकार आहे. त्यांनी टी-आरएनएचा (t-RNA) अभ्यास केला व…

Read more about the article ओटो हान (Otto Hahn)
( ८ मार्च १८७९ – २८ जुलै १९६८).

ओटो हान (Otto Hahn)

हान, ओटो :  (८ मार्च १८७९–२८ जुलै १९६८). जर्मन रसायनशास्त्रज्ञ. अणुकेंद्रकाचे विखंडन या शोधाबद्दल हान यांना १९४४ सालचा रसायनशास्त्राचा नोबेल पारितोषिक देण्यात आले. त्यांनी किरणोत्सार आणि किरणोत्सारी रसायनशास्त्रात पायाभूत संशोधन केले.…