एक समुद्री प्राणी. फायसेलियाचा समावेश आंतरदेहगुही संघाच्या हायड्रोझोआ वर्गातील सायफोनोफोरा गणाच्या फायसेलिडी कुलात केला जातो. फायसेलिया फायसेलिस असे शास्त्रीय नाव असलेल्या या जीवांच्या समूहाला सामान्यपणे फायसेलिया म्हणतात. आर्क्टिक आणि अंटार्क्टिक…
फान्सी हा मध्यम आकाराचा पानझडी वृक्ष असून त्याचा समावेश फॅबेसी कुलात केला जातो. त्याचे शास्त्रीय नाव डाल्बर्जिया लँसेओलॅरिया आहे. शिसू व शिसवी या वनस्पतीदेखील याच कुलात मोडतात. फान्सी वृक्ष मूळचा…
देथा, विजयदान : (०१ सप्टेंबर, १९२६ - १० नोव्हेंबर,२०१३). विजयदान सबलदान देथा उपाख्य बिज्जी. राजस्थानी लोककथा व म्हणींचे संकलक आणि सुप्रसिद्ध राजस्थानी कथाकार. जन्म सबलदान देथा आणि सायर कंवर या दांपत्यापोटी…
फळांना उपद्रवकारक असणारी माशी. जगात सर्वत्र फळमाश्या आढळतात. संधिपाद संघातील कीटक वर्गाच्या द्विपंखी (डिप्टेरा) गणाच्या ट्रायपेटिडी आणि ड्रॉसोफिलिडी या दोन कुलांमध्ये फळमाश्यांचा समावेश केला जातो. ट्रायपेटिडी कुलात सु. १,२०० पेक्षा…
अंटार्क्टिका खंडात आढळणारा आणि उडता न येणारा एक पक्षी. स्फेनिसिडी कुलातील पक्ष्यांना ‘पेंग्विन’ म्हटले जाते. या कुलात त्याच्या १७ जाती असून मुख्यत: अंटार्क्टिका, अर्जेंटिना, चिली, दक्षिण आफ्रिका, ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंड…
पाऊस आणि हिमक्षेत्र यांतून उपलब्ध झालेले, जमिनीत न मुरलेले किंवा बाष्पीभवनाने वातावरणात न मिसळलेले असे भूपृष्ठावर उपलब्ध असलेले प्रवाही किंवा संचित पाणी म्हणजे पृष्ठीय जल. प्रामुख्याने पाऊस व हिमवृष्टी यांपासून…
पृष्ठवंश असणाऱ्‍या प्राण्यांना पृष्ठवंशी म्हणतात. पृष्ठवंश मणक्यांनी बनलेला असून पाठीच्या बाजूला असतो. म्हणून त्याला पाठीचा कणा असेही म्हणतात. प्राणिसृष्टीच्या रज्जुमान संघाचा तो एक उपसंघ आहे. या उपसंघातील प्राण्यांच्या पृष्ठरज्जूचे रूपांतर…
पायपरेसी कुलातील एक सपुष्प वेल. पिंपळीचे शास्त्रीय नाव पायपर लाँगम आहे. काळी मिरीदेखील याच कुलातील आहे. पिंपळीची लागवड तिच्या फळांसाठी केली जाते. ती मूळची श्रीलंका व फिलिपीन्स बेटे येथील असून…
मोरेसी कुलातील हा सदाहरित वृक्ष असून त्याचे शास्त्रीय नाव आर्टोकार्पस हेटरोफायलस आहे. वड, अंजीर, उंबर इ. वनस्पती याच कुलात मोडतात. फणसाचे मूलस्थान भारतीय द्वीपकल्प आहे, असे मानतात. आशियातील भारत, बांगला…
जीवविज्ञान विषयातील ही एक शाखा असून या शाखेत प्राणिसृष्टीचा सांगोपांग अभ्यास केला जातो. प्राणिविज्ञान ज्ञानशाखेत अस्तित्वात असलेल्या तसेच विलुप्त झालेल्या प्राण्यांची संरचना, भ्रूणविज्ञान, उत्क्रांती, वर्गीकरण, प्राण्यांच्या सवयी, वितरण आणि परिसंस्थांबरोबर…
मुलामुलींचे बालपण संपून तारुण्य सुरू होईपर्यंतच्या संक्रमण कालावधीला सामान्यपणे पौगंडावस्था म्हणतात. किशोरावस्था किंवा कुमारावस्था म्हणून ओळखला जाणारा हा काळ वयाच्या १०–१८ वर्षांदरम्यानचा असतो. वयात येत असताना मुलामुलींच्या जीवनातील हा काळ…
विषाणूंमुळे होणारा एक तीव्र व संक्रामक रोग. पोलिओचे विषाणू मेंदू व मेरुरज्जूतील चेतापेशींना हानी पोहोचवतात आणि त्यामुळे आंशिक किंवा पूर्ण पक्षाघात होऊ शकतो. प्रामुख्याने लहान बालके या रोगाला संवेदनशील असून…
नारळासारखा दिसणारा आणि त्याच्यासारखा उंच व सरळ वाढणारा एक वृक्ष. पोफळी वृक्ष अॅरॅकेसी कुलातील असून त्याचे शास्त्रीय नाव अॅरेका कॅटेचू आहे. सामान्य भाषेत या वृक्षाला व त्याच्या फळांना सुपारी असे…
इंग्रजी भाषेत पॅरट, लोरिकीट आणि पॅराकीट अशी सामान्य नावे असलेल्या पक्ष्यांना मराठी भाषेत ‘पोपट’ म्हणतात. पक्षिवर्गाच्या सिटॅसिफॉर्मिस गणात (शुक गण) पोपटांचा समावेश केला जातो. या गणात सु. ७६ प्रजाती आणि…
अॅमरँटेसी कुलातील या वर्षायू क्षुपाचे शास्त्रीय नाव अॅमरँथस ब्लायटम आहे. ही वनस्पती मूळची भूमध्य समुद्र प्रदेशातील आहे. अनेक ठिकाणी ती तणासारखी वाढलेली दिसून येते. हिरवा पोकळा आणि तांबडा पोकळा असे…