मराठी विश्वकोश

नरसिंह चिंतामण केळकर (Narasimha Chintaman Kelkar)

केळकर, नरसिंह चिंतामण : (२४ ऑगस्ट १८७२ - १४ ऑक्टोबर १९४७). एक श्रेष्ठ मराठी साहित्यिक, संपादक व राजकारणी नेते. जन्म सोलापूर जिल्ह्यातील मोडनिंब ह्या गावी. मिरज, कोल्हापूर, पुणे आणि मुंबई…

श्रीधर व्यंकटेश केतकर (Shridhar Vyanktesh ketkar)

केतकर, श्रीधर व्यंकटेश : (२ फेब्रुवारी १८८४ – १० एप्रिल १९३७). महाराष्ट्रीय ज्ञानकोशाचे निर्माते, समाजशास्त्रज्ञ, इतिहासज्ञ, कादंबरीकार व विचारवंत. जन्मस्थळ मध्य प्रदेशातील रायपूर. शिक्षण प्रवेश परीक्षेअखेर अमरावतीला, पुढे विल्सन महाविद्यालयात…

अण्णासाहेब किर्लोस्कर (Annasaheb Kirloskar)

किर्लोस्कर, अण्णासाहेब : (३१ मार्च १८४३ — २ नोव्हेंबर १८८५). मराठीतील पहिले श्रेष्ठ संगीत नाटककार. संपूर्ण नाव बळवंत पांडुरंग किर्लोस्कर. जन्म धारवाड जिल्ह्यात गुर्लहोसूर या गावी. वयाच्या बाराव्या वर्षापर्यंत कानडी…

अनंत आत्माराम काणेकर (Anant Atmaram Kanekar)

काणेकर, अनंत आत्माराम : (२ डिसेंबर १९०५ - ४ मे १९८०). आधुनिक मराठी कवी, चतुरस्त्र लेखक व वृत्तपत्रकार. मुंबई येथे जन्म आणि शिक्षण बी.ए. एल्एल्.बी. झाल्यावर हायकोर्टाची वकीलीची सनदही त्यांनी…

सूक्ष्मदर्शी (Microscope)

(मायक्रोस्कोप). मानवी डोळ्याला १०० मायक्रॉनपेक्षा (१ मिमी.चा दहावा भाग) कमी आकारमानाची वस्तू दिसू शकत नाही. यापेक्षा लहान वस्तूंचे निरीक्षण करण्यासाठी भिंग किंवा सूक्ष्मदर्शी वापरावा लागतो. सूक्ष्मदर्शी या उपकरणात प्रकाश, ध्वनी…

imackeh001p1

हेन्री मॅकेंझी (Henry Mackenzie)

हेन्री मॅकेंझी : (२६ ऑगस्ट १७४५ - १४ जानेवारी १८३१). स्कॉटिश कादंबरीकार, नाटककार, कवी आणि संपादक. स्कॉटिश साहित्यातील भावविवश कादंबरीचा अर्ध्वयू अशी त्याची ख्याती आहे. सुप्रसिद्ध डॉक्टर जोशुआ मॅकेंझी आणि…

मराठी कहाण्या (Marathi Tale)

कहाण्या, मराठी : धार्मिक भावनेवर आधारलेली लोककथा. व्रतवैकल्याच्या निमित्ताने सांगितली जाणारी गोष्ट. श्रद्धेने आचरणात येणाऱ्या व्रताची फलनिष्पत्ती सांगणे, हा कहाणीचा मुख्य उद्देश. अशा कहाण्या श्रावणमासात लेकीसुनांना वडीलधाऱ्या स्त्रिया सांगतात. त्यांना…

कथाकाव्य (Narrative poetry)

कथाकाव्य : मुख्यतः कथाकथनाच्या उद्देशाने लिहिण्यात येणारे काव्य. सामान्यतः काव्याचे भावगीत किंवा भावकविता, नाट्यगीत किंवा नाट्यकाव्य व कथाकाव्य असे प्रकार केले जातात. या तीनही काव्यप्रकारांचे प्रयोजन, प्रकृती व परिणाम ही सामान्यतः भिन्नभिन्न…

संत एकनाथ (Sant Eknath)

एकनाथ, संत : (१५३३–१५९९). महाराष्ट्रातील एक श्रेष्ठ संतकवी. जन्म पैठण येथे. संत भानुदासांचे पणतू. वडिलांचे नाव सूर्यनारायण आणि आईचे रुक्मिणी. त्यांचे वडील मोठे पंडित असावेत, असे एक मत आहे. बालपणीच…

शेवंड (Lobster)

(लॉब्स्टर). संधिपाद संघातील कवचधारी वर्गात दशपाद (डेकॅपोडा) गणात शेवंडाचा समावेश होतो. याच गणात खेकडे, चिंगाटी आणि झिंगे यांचाही समावेश होतो. जगातील सर्व समुद्रात शेवंड आढळतात आणि ते खडकाळ, वाळूमय किंवा…

गोपाल समुद्रम् नारायण रामचंद्रन (Gopalasamudram Narayana Ramachandran)

रामचंद्रन, गोपाल समुद्रम् नारायण : (८ ऑक्टोबर १९२२ - ७ एप्रिल २००१) गोपाल समुद्रम् नारायण रामचंद्रन यांचा जन्म केरळच्या एर्नाकुलम येथे जुन्या कोचीन संस्थानात झाला. वडील जी. आर. नारायण अय्यर,…

नील्स बोहर इन्स्टिट्यूट, कोपनहेगन (Neil’s Bohr Institute, Copenhagen)

नील्स बोहर इन्स्टिट्यूट, कोपनहेगन : (स्थापना - १९२१) नील्स हेन्रिक डेविड बोहर हे विसाव्या शतकातील एक प्रसिद्ध भौतिकशास्त्रज्ञ होते. अणूतील ऋणप्रभारी इलेक्ट्रॉन (आणि धनप्रभारी प्रोटॉन) या कणांची रचना कशी असते…

यशवंत लक्ष्मण नेने (Yashwant Laxman Nene)

नेने, यशवंत लक्ष्मण: (२४ नोव्हेंबर १९३६ - १५ जानेवारी २०१८) यशवंत लक्ष्मण नेने या भारतीय कृषी शास्त्रज्ञांचा जन्म मध्यप्रदेशातील ग्वाल्हेर येथे झाला. त्यांचे शालेय शिक्षण ग्वाल्हेरमध्येच झाले. त्यांनी ग्वाल्हेर कृषी…

अर्नेस्ट ओरलॅंडो लॉरेन्स (Ernest Orlando Lawrence)

लॉरेन्स, अर्नेस्ट ओरलॅंडो : (८ ऑगस्ट १९०१ ते २७ ऑगस्ट १९५८) आपल्या वयाच्या केवळ अडतिसाव्या वर्षी अतिशय मानाचा नोबेल पुरस्कार मिळविणारे अमेरिकन न्यूक्लीय शास्त्रज्ञ म्हणजे अर्नेस्ट ओरलॅंडो लॉरेन्स हे होत. न्यूक्लीय…

हरि नारायण आपटे (Hari Narayan Apate)

आपटे, हरि नारायण : (८ मार्च १८६४ - ३ मार्च १९१९). मराठीतील एक श्रेष्ठ कादंबरीकार. जन्म जळगाव जिल्ह्यातील पारोळे या गावी. शिक्षण मुंबई व पुणे येथे. शालेय जीवनातच त्यांचे इंग्रजी…