स्व्हेन आँडर्स हेडीन
हेडीन, स्व्हेन आँडर्स (Hedin, Sven Anders) : (१९ फेब्रुवारी १८६५ – २६ नोव्हेंबर १९५२). स्वीडिश समन्वेषक आणि भूगोलज्ञ. तसेच प्रदेश नकाशाकार, ...
हंटर नदी
ऑस्ट्रेलियातील न्यू साउथ वेल्स राज्याच्या पूर्व-मध्य भागातून वाहणारी प्रमुख नदी. लांबी ४६२ किमी., जलवाहन क्षेत्र सुमारे २२,००० चौ. किमी. लिव्हरपूल ...
हडसन नदी
अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांपैकी न्यूयॉर्क राज्यातील सर्वांत लांब नदी. येथील ॲडिराँडॅक पर्वतश्रेणीत माऊंट मार्सी (उंची १,६२९ मीटर) हे न्यूयॉर्क राज्यातील सर्वोच्च ...
हडसन सामुद्रधुनी
कॅनडास्थित लॅब्रॅडॉर समुद्र आणि हडसन उपसागर यांना जोडणारी सामुद्रधुनी. या सामुद्रधुनीच्या पश्चिमेस हडसन उपसागर, पूर्वेस लॅब्रॅडॉर समुद्र, दक्षिणेस कॅनडाचा क्वीबेक प्रांत, ...
हंबोल्ट नदी
अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांपैकी नेव्हाडा राज्यातून वाहणारी एक प्रमुख नदी. या नदीची लांबी सुमारे ४८० किमी. असून पाणलोट क्षेत्र सुमारे ४३,६१५ ...
हमिल्को
हमिल्को : (इ. स. पू. सहावे-पाचवे शतक). कार्थेजिनीयन मार्गनिर्देशक व समन्वेषक. भूमध्य समुद्रापासून यूरोपच्या वायव्य किनाऱ्यापर्यंत जाणारे हमिल्को हे पहिले ...
हिंदी महासागराची तळरचना
समुद्रसपाटीपासून वाढत्या खोलीनुसार महासागराचे स्थूलमानाने चार विभाग केले जातात : (१) सागरमग्न खंडभूमी – ० ते २०० मी. खोलीचा तळभाग, ...
हिंदी महासागराची निर्मिती व भूविज्ञान
हिंदी महासागराची निर्मिती, भूविज्ञान आणि त्याच्या उत्क्रांतीचा इतिहास हा इतर महासागरांपेक्षा अधिक गुंतागुंतीचा आहे. ऑस्ट्रियन भूवैज्ञानिक एडूआर्ट झ्यूस यांनी दक्षिण ...
हिंदी महासागराची प्राकृतिक रचना
भूपट्ट सांरचनिकी सिद्धांतानुसार समुद्रतळावर दोन भूखंडांच्या मध्ये महासागरीय कटक वा पर्वतरांगा (रिज) असतात आणि त्यांना लंबरूप (आडवे छेदणारे) विभंग असतात ...
हिंदी महासागराचे आर्थिक महत्त्व
हिंदी महासागरातून आणि परिसरातून मिळणारी विविध प्रकारची खनिज व जैविक संसाधने, त्यामुळे वाढलेला व्यापार, वाहतूक, पर्यटन इत्यादींमुळे गेल्या काही दशकांपासून ...
हिंदी महासागराचे समन्वेषण आणि संशोधन
समन्वेषण : पूर्वीच्या काळी मानवाने पहिल्यांदा हिंदी महासागराचेच व्यापक समन्वेषण व मार्गनिर्देशन केले होते. प्राचीन काळापासून व्यापारी व प्रवासी मार्गांच्या ...
हिंदी महासागराचे सामरिक महत्त्व
एकेकाळी हिंदी महासागर हा दुर्लक्षित प्रदेश होता; परंतु अलीकडे औद्योगिक, व्यापारी व आर्थिक विकास, राजकीय स्थिरता, राजनैतिक तसेच भूराजनिती आणि ...
हिंदी महासागराच्या तळावरील निक्षेप
जगातील तीन प्रमुख महासागरांपैकी हिंदी महासागराला नद्यांद्वारे होणाऱ्या गाळाच्या पुरवठ्याचे प्रमाण सर्वाधिक आहे. त्यापैकी जवळजवळ निम्मा गाळ एकट्या भारतीय उपखंडातील ...
हिंदी महासागरातील पर्यटन
हिंदी महासागराच्या किनार्यालगतचा परिसर आणि महासागरातील असंख्य बेटे पर्यटनाच्या दृष्टीने विशेष महत्त्वाची आहेत. हिंदी महासागरात असलेली अनेक लहानमोठी बेटे, त्या ...
हिंदी महासागरातील पर्यावरणावर मानवी व्यवसायांचा परिणाम
यूरोपीयन वसाहतकऱ्यांनी हिंदी महासागर प्रदेशातील संसाधनांची लूट केल्यामुळे भूभागावरील आणि महासागरावरील पर्यावरणाची अवनती झाल्याचे अनेक पुरावे मिळतात. वृक्षतोड, शेती व ...
हिंदी महासागरातील पाण्याचे तापमान व लवणता
हिंदी महासागराच्या वेगवेगळ्या भागातील पाण्याचे तापमान आणि त्याची लवणता यांत तफावत आढळते. परिणाम करणाऱ्या वेगवेगळ्या घटकांनुसार पाण्याचे हे गुणधर्म ठरत ...
हिंदी महासागरातील प्रवाह
पर्जन्य, वारा व सौरऊर्जा या वातावरणीय घटकांच्या सागरी पृष्ठभागाशी होणाऱ्या आंतरक्रिया, महासागरी पाण्याचे स्रोत आणि खोल सागरी अभिसरण प्रवाह यांच्या ...
हिंदी महासागरातील व्यापार व वाहतूक
पूर्वीच्या काळी ब्रिटिश, डच व पोर्तुगीजांनी मसाल्याचे पदार्थ, रेशीम व इतर आशियाई उत्पादनांचा व्यापार विकसित केला. त्या दृष्टीने त्यांनी हिंदी ...