भाषाशास्त्र

नैयायिक आणि वैशेषिक यांचा भाषाविचार : जैन-बौद्धांना विरोध करताना आणि वेदप्रामाण्याची सिद्धी करताना नैयायिक आणि वैशेषिक यांनी वेगळा मार्ग स्वीकारलेला ...

त्रुब्येत्स्कॉई, न्यिकलाई स्यिरग्येयेव्ह्यिच : ( १६ एप्रिल १८९० – २५ जून १९३८ ). प्रसिद्ध रशियन भाषावैज्ञानिक. त्यांचा जन्म रशियन सरदार ...

पराखंडकीय घटक : भाषेतील ध्वनिव्यवस्थेच्या घटकांमधे स्वर आणि व्यंजन या प्रमुख घटकांबरोबरच काही पराखंडकीय घटकही असतात. बोलीभाषांमध्ये हे घटक भाषा ...

मर्यादित शब्दसाठा, सुलभ व्याकरण आणि संदेशवहनाला (कम्युनिकेशन) सोपी अशा मिश्रभाषा.पिजिन या मिश्रभाषा मूलतः फक्त बोलीभाषा किंवा जनभाषा (लिंग्वा फ्रँका) आहेत ...

प्रातिशाख्य ग्रंथ : वेदमंत्रांच्या उच्चारणशास्त्राशी संबंधित एका प्राचीन ग्रंथ प्रकाराचे नाव. या ग्रंथांमध्ये वेदांच्या प्रत्येक शाखेशी संबंधित उच्चारणाबद्दलचे निरनिराळे नियम ...

प्रादेशिक भाषा–वाङ्मयांचा उदय : वेदग्रंथांचे परमोच्च स्थान व संस्कृत भाषेचे देववाणी म्हणून महत्त्व प्रतिपादन करून वैदिक-हिंदु परंपरेने जरी सुरुवातीला जैन-बौद्धांच्या ...

ह्‌रॉझ्नी, बेद्रिच : (६ मे १८७९–१८ डिसेंबर १९५२). चेक पुरावशेषविद् आणि प्राच्यविद्या पंडित. त्याने हिटाइट (हित्ती) क्यूनिफॉर्म बेद्रिच ह्‌रॉझ्नी (कीलमुखी) ...

बोधात्मक अर्थविज्ञान: बोधात्मक भाषाविज्ञानाची सैद्धांतिक शाखा. अमेरिकन भाषावैज्ञानिक लिओनार्द टाल्मी यांनी केलेल्या भाषाविज्ञानातील मौलिक संशोधनातून ही शाखा निर्माण झाली व ...

भाषेचा आकलनाच्या दृष्टीकोनातून अभ्यास करणारी भाषा विज्ञानातील एक अभ्यासपद्धती . १९७० च्या दशकात निर्माण झालेली, गेल्या अर्धशतकभर  विकसित होत असणारी ...

बोधात्मक रूपक सिद्धांत :  रूपकांची निर्मिती ही मानवाच्या विविध अनुभूतींमधून झाली आहे. उदा. शेअर घसरला यामधील प्रतिमा ‘घसरणे’ या जीवनातील ...

बोधात्मक व्याकरण: बोधात्मक भाषाविज्ञानाची उपयोजित शाखा. बोधात्मक भाषाविज्ञान ही भाषाविज्ञानाची एक शाखा आहे. लिओनार्द टाल्मी, रोनाल्ड लॅंगाकर व जॉर्ज लॅकॉफ ...

भगवानलाल इंद्रजी : (७ नोव्हेंबर १८३९ – १६ मार्च १८८८) प्रख्यात भारतविद्याविशारद, प्राचीन भारतीय इतिहास संशोधनामध्ये ज्या संशोधकांनी बहुमोल कामगिरी ...

भाषा पुनरुज्जीवन : भाषा पुनरुज्जीवन ह्या प्रक्रियेची व्याख्या लोपप्राय किंवा सुप्त/ निष्क्रिय भाषेची संभाषक-संख्या वाढवणे व तिच्या वापराची क्षेत्रे विस्तृत ...

भाषांतर : केवळ संस्कृतीच्या अंगाने विचार केला तर भाषांतर म्हणजे दुसरी भाषा.प्रत्यक्षात मात्र भाषांतर ही संज्ञा एका विशिष्ट प्रकारच्या संप्रेषणाकरिता ...

शब्दांची रचना, वाक्यांतर्गत पदांचा क्रम अशा भाषिक गुणधर्मांच्या आधारे भाषांचे वर्गीकरण करण्याची पद्धती. भाषाविज्ञानामध्ये भाषांचे वर्गीकरण हे तीन दृष्टीकोनांतून केले ...

भाषावापरशास्त्र : आधुनिक भाषाविज्ञानात अर्थ संकल्पनेचा उदय फार उशिरा झाला, वाक्याची संरचना फक्त निर्दोष असून भागत नाही तर ती अर्थपूर्ण ...

उच्चारणाद्वारे केल्या जाणाऱ्या कृती म्हणजे भाषिक कृती. माणूस भाषेचा उपयोग फक्त माहिती देण्यासाठी करतो असे नाही तर भाषेद्वारे काही वेळा ...

भाष्य : स्वाभाविकपणे एखाद्या विषयाचे विवरणपूर्वक वर्णन करणे, अर्थ विस्ताराने सांगणे म्हणजे भाष्य होय.संस्कृत भाषेमध्ये प्राचीन काळापासून बरेच शास्त्रीय ग्रंथ ...

आपल्याला एखाद्या गोष्टीचा बोध कसा होतो, आपण एखादी गोष्ट समजून घेताना त्यात कोणत्या ज्ञानात्मक प्रक्रिया अनुस्यूत असतात, आपण विचार कशाप्रकारे ...

मेवाती बोली : राजस्थानातील राजस्थानी भाषेची मेवाती ही एक बोली आहे. मेवात या भागावरून मेवाती हे नाव रूढ झाले. मेवात ...