अण्णाभाऊ साठे (Annabhau Sathe)
साठे, अण्णाभाऊ : (१ ऑगस्ट १९२० – १८ जुलै १९६९ ). कथा, कादंबरी, लोकनाट्य, नाटक, पटकथा, लावणी, पोवाडे, प्रवास वर्णन अशा वेगवेगळ्या साहित्य प्रकारांतील लेखन केलेले, आंतरराष्ट्रीय कीर्तीचे थोर, ख्यातनाम…
साठे, अण्णाभाऊ : (१ ऑगस्ट १९२० – १८ जुलै १९६९ ). कथा, कादंबरी, लोकनाट्य, नाटक, पटकथा, लावणी, पोवाडे, प्रवास वर्णन अशा वेगवेगळ्या साहित्य प्रकारांतील लेखन केलेले, आंतरराष्ट्रीय कीर्तीचे थोर, ख्यातनाम…
एक आसनप्रकार. ‘धनुस्’ म्हणजे धनुष्य. या आसनाच्या अंतिम स्थितीत शरीररचना ताणलेल्या म्हणजेच प्रत्यंचा (दोरी) ओढलेल्या धनुष्यासारखी दिसते, म्हणून या आसनाला धनुरासन असे म्हणतात. प्रस्तुत आसनाचा निर्देश व कृती हठप्रदीपिकेत (१.२५)…
अल्प विद्युत् प्रवाहाचे अस्तित्व दाखविण्यासाठी आणि मापन करण्यासाठी मुख्यत्वे वापरण्यात येणारे नाजूक उपकरण. भोवती चुंबकीय क्षेत्र असताना तारेतून वाहणारा विद्युत् प्रवाह तारेवर बल निर्माण करतो, या तत्त्वावर विविध विद्युत् प्रवाहमापकांचे…
(१७ वे शतक). एक शिवकालीन शाहीर. अगिनदास ह्या नावानेही ते ओळखला जातात. ते पुण्याचे राहणारे. त्यांच्या गुरूचे नाव नारायण असावे. अफझलखानाच्या वधावर त्यांनी लिहिलेला पोवाडा उपलब्ध आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी…
प्रभाकर : (१७६९?–१८४३). मराठी शाहीर. संपूर्ण नाव प्रभाकर जनार्दन दातार. मूळ गाव रत्नागिरी जिल्ह्यातील मुरूड हे. काही काळ नासिकजवळील गंगापुरास त्यांच्या वडिलांचे वास्तव्य होते, तेथेच त्यांचा जन्म व विवाह झाला.…
अनंत फंदी : (१७४४—१८१९). उत्तर पेशवाईत विशेष गाजलेल्या शाहिरांतील सर्वांत जेष्ठ शाहीर. त्यांचे आडनाव घोलप. ते अहमदनगर जिल्ह्यातील संगमनेर येथे राहणारे. ‘‘फंदी अनंतकवनांचा सागर’’ आणि ‘‘समोर गातां कोणि टिकेना’’ असा…
ज्या पदार्थाची एक बाजू तापविली, तरी दुसरी बाजू सहजासहजी तापत नाही म्हणजे ज्या पदार्थामधून उष्णतेच्या संक्रमणाला मोठा विरोध होतो, त्याला उष्णता निरोधक (Thermal insulator) म्हणतात. कोणताही पदार्थ पूर्णतः उष्णता निरोधक…
लोकरंजनासाठी नृत्य, संगीत आणि अभिनय यांचे गरजेनुसार मिश्रण साधून, सादर केला जाणारा गेय काव्यप्रकार. प्रकारभेदांनुसार लावणीच्या रचनेत साहित्य, संगीत, नृत्य आणि अभिनय यांचे प्रमाण निरनिराळे आणि आवाहन वेगवेगळे राहते. ‘लावणी’…
(उपकरण). प्रत्यक्ष अँपिअर या एककात विद्युत् प्रवाह मोजणारा विद्युत् प्रवाहमापक म्हणजेच अँपिअरमापक होय. निरनिराळ्या मर्यादांच्या विद्युत् प्रवाहांकरिता व कमी-जास्त अचूकतेसाठी खालील वेगवेगळ्या प्रकारचे अँपिअरमापक वापरले जातात. (१) फिरत्या वेटोळ्याचा अँपिअरमापक…
याकोप (४ जानेवारी १७८५–२० सप्टेंबर १८६३) आणि व्हिल्हेल्म (२४ फेब्रुवारी १७८६–१६ डिसेंबर १८५९) ग्रिम हे दोन जर्मन बंधू भाषाशास्त्राचे अभ्यासक आणि परीकथांचे-लोककथांचे संशोधक-संकलक म्हणून प्रसिद्ध आहेत. दोघांचेही जन्म हानाऊ येथे…
[latexpage] भौतिकीय आविष्कार. पाणी असलेल्या चंचुपात्रात एक सच्छिद्र भांडे ठेवून एक विद्युत् अग्र त्या भांड्यात आणि दुसरे भांड्याबाहेर चंचुपात्रात ठेवल्यास विद्युत् अग्रांमधील वर्चोभेदामुळे (विद्युत् दाबामुळे; potential difference) चंचुपात्रातील पाणी सच्छिद्र…
पॅरान्थ्रोपस रोबस्टस ही मानवी उत्क्रांतीसंबंधी एक महत्त्वाची प्रजात. या प्रजातीचा शोध प्रिटोरियाच्या ट्रान्सवाल संग्रहालयात संशोधन करणारे पुरामानवशास्त्रज्ञ रॅाबर्ट ब्रूम (१८६६-१९५१) यांनी लावला. स्टर्कफोन्तेन येथील गुहेत ऑस्ट्रॅलोपिथेकस जीवाश्मांचा शोध घेत असताना…
एक रुपकाश्रयी कथनप्रकार. तो गद्य वा पद्य रुपात असतो. ‘फेबल’ या इंग्रजी संज्ञेचा शब्दकोशातील अर्थ कल्पित वा रचलेली गोष्ट असा होतो. ती बोधपर, नीतिपर असावी, हे अभिप्रेत असते. मूळ लॅटिन…
ब्रिटिश अंमलाखालील भारतातील सु. ५०० चौ. किमी. क्षेत्राचे एक मांडलिक संस्थान. अक्कलकोट संस्थान सोलापूर जिल्ह्यात सोलापूरच्या आग्नेयीस होते. हे संस्थान दुय्यम प्रतीचे असल्यामुळे त्यास तोफेच्या सलामीचा मान नव्हता. सोळाव्या व सतराव्या…
[latexpage] (उपकरण). अंतर्गोल अथवा बहिर्गोल भिंगे (Concave and Convex lenses) किंवा आरसे हे एका मोठ्या गोलाचा भाग असतात. या किंवा अशाच आकाराच्या अन्य वस्तू यांच्या गोलाकाराची त्रिज्या मोजण्यासाठी हे उपकरण…