इंद्र बीर सिंह (Indra Bir Singh)

इंद्र बीर सिंह : (८ जुलै १९४३ - ११ फेब्रुवारी २०२१) इंद्र बीर सिंह यांचा जन्म लखनौ येथे झाला. त्यांचे शालेय आणि महाविद्यालयीन शिक्षणही लखनौमध्येच झाले. लखनौ विद्यापीठातून भूशास्त्र विषयात ते एम्.…

गुण वस्तू (Merit Goods)

समाजाला अनिवार्य असणाऱ्या वस्तू व सेवा म्हणजे गुण वस्तू. गुण वस्तूंच्या विशिष्ट स्वरूपामुळे आणि त्यांच्या जास्तीच्या किमतींमुळे लोकांकडून त्या वस्तू व सेवा यांचा उपभोग कमी प्रमाणात घेतला जातो किंवा काही…

पुनर्वित्त सेवा (Re-Finance Service)

देशाच्या आर्थिक विकासासाठी वित्तीय क्षेत्र विकसित असणे ही आवश्यक अट ठरते. त्यासाठी आर्थिक विकासाच्या वेगवेगळ्या टप्प्यांवर विकासासाठी त्याला अनुरूप असणारी वित्तीय व्यवस्था निर्माण करावी लागते. भारतीय अर्थव्यवस्थेत वित्तीय व्यवस्थेची सुरुवात…

फुलशेती उद्योग (Floriculture Industry)

फूल या पिकाची व्यापारी दृष्टीकोनातून केलेली शेती म्हणजे फुलशेती होय. फुलांच्या उत्पन्नातून आर्थिक लाभ मिळविणे हा फुलशेतीमागचा मुख्य उद्देश आहे. भारतात प्राचीन काळापासून ते आजपर्यंत मनुष्याच्या आयुष्यात फुलांना महत्त्वाचे स्थान…

द इकॉनॉमिस्ट (The Economist)

जागतिक राजकीय, आर्थिक, व्यापार, विज्ञान इत्यादी संदर्भांतील घडामोडींचे विश्लेषण करणारे आंतरराष्ट्रीय दर्जाचे एक साप्ताहिक. द इकॉनॉमिस्ट  या साप्तहिकाची स्थापना सप्टेंबर १८४३ मध्ये इंग्लंडमध्ये झाली. ब्रिटिश उद्योगपती आणि बँक व्यावसायिक जेम्स…

शाश्वत विकास ध्येये (Sustainable Development Goals)

संयुक्त राष्ट्राने निर्धारित केलेले १७ जागतिक उद्दिष्टे. ही उद्दिष्टे ‘वैश्विक उद्दिष्टे’ किंवा ‘निरंतर विकास उद्दिष्टे’ म्हणूनही ओळखली जातात. ही व्यापक ध्येये एकमेकांशी निगडित आहेत; परंतु प्रत्येक उद्दिष्टाच्या प्राप्तीचे स्वतःचे लक्ष्य…

रिब्झ्यान्स्कि प्रमेय (Rybczynski Theorem)

एका उत्पादन घटकाचा पुरवठा वाढल्यामुळे तो विशिष्ट उत्पादनाचा घटक ज्या वस्तूच्या उत्पादनात घनतेने वापरला जातो, त्या वस्तूचे उत्पादन वाढते आणि दुसऱ्या वस्तूचे उत्पादन घटते हे दर्शविणारे एक प्रमेय. हेक्चर ओहलिन…

सापेक्ष उत्पन्न गृहितक (Relative Income Hypothesis)

समाजाच्या उत्पन्नापेक्षा व्यक्तिगत उत्पन्नाशी व्यक्तीची उपभोग प्रवृत्ती निगडित असते, असे सापेक्ष उत्पन्न गृहीतकामध्ये प्रतिपादन केले आहे. जर समाजातील सर्वांचे उत्पन्न विशिष्ट प्रामाणात वाढले, तर एक व्यक्तीचे निरपेक्ष उत्पन्न वाढेल; मात्र…

सार्क – दक्षिण आशियाई प्रादेशिक सहकार्य परिषद (SAARC – South Asian Association for Regional Co-operation)

दक्षिण आशियाई देशांनी एकत्र येऊन स्थापन केलेली एक संघटना. सार्कची निर्मिती ही लोकांच्या कल्याणामध्ये वाढ व्हावी आणि प्रदेशांमध्ये संपन्नता निर्माण व्हावी यांकरिता करण्यात आली. सार्क ही संकल्पना सर्वप्रथम बांगला देशाचे…

लाभांश धोरण (Dividend Policy)

भागधारकांकडून समभागरूपाने भांडवल उभे करून व्यवसाय करणाऱ्या व्यवसायसंस्थेने आपल्या उलाढालीतून मिळालेल्या निव्वळ नफ्यातून (नेट अर्निंग्ज) भागधारकाना दिला जाणारा लाभांश आणि व्यवसायसंस्थेच्या भविष्यातील वृद्धीयोजनांमधील पुनर्गुंतवणुकीसाठी लागणारा राखीव निधी यांमध्ये कशाप्रकारे विभाजन…

गवाक्ष प्रसाधन (Window Dressing)

प्रदर्शन खिडकी किंवा दुकान खिडकी ही दुकानातील अशी एक खिडकी की, जी ग्राहकांना दुकानामध्ये आकर्षित करण्यासाठी त्या ठिकाणी आकृतिबंध किंवा अभिकल्प (डिझाइन) केली जाते. या शब्दाचा वापर आपल्या दैनंदिन जीवनात…

नव-अभिजात अर्थशास्त्र (Neo-Classical Economics)

नव-अभिजात अर्थशास्त्र हा मूळ अर्थशास्त्राचे एक वेगळ्या प्रकारे विवेचन करणारा दृष्टीकोन आहे. बाजारपेठेतील मागणी व पुरवठ्याच्या तत्त्वानुसार उत्पादन आणि उत्पन्नाच्या विभाजनाविषयीचे विवेचन नव-अभिजात अर्थशास्त्रात प्रामुख्याने केल्याचे दिसून येते. म्हणजेच मागणी-पुरवठ्याच्या…

थॉमस हॉन (Thomas Hohn)

हॉन, थॉमस : (१६ मे १९३८) थॉमस हॉन मुळातले ऑस्ट्रीयन असून सध्या स्वित्झर्लंडमध्ये बाझल विद्यापीठात सेवानिवृत्तीनंतरही प्राध्यापकाचे पद भूषवित आहेत. त्यांचा जन्म जर्मनीमध्ये दुइस्बर्ग येथे झाला. जर्मनीत टूबिंगेन येथे मॅक्स प्लांक…

डोनाल्ड एन्स्लि हेन्डरसन (Donald Ainsley Henderson)

हेन्डरसन, डोनाल्ड एन्स्लि : (७ सप्टेंबर १९२८ - १९ ऑगस्ट २०१६) डोनाल्ड एन्स्लि हेन्डरसन यांचा जन्म अमेरिकेत ओहायो इथे झाला. ओबेर्लीन महाविद्यालयातून त्यांनी कलाशाखेची पदवी मिळवली, रॉचेस्टर विद्यापीठातून वैद्यकीय शास्त्रात पदवी…

जॉर्जी अँटनोव्हिच गॅमॉव (Georgiy Antonovich Gamov)

गॅमॉव, जॉर्जी अँटनोव्हिच : (४ मार्च, १९०४ ते १९ ऑगस्ट, १९६८) जॉर्ज अँटनोव्हिच गॅमॉव यांचा जन्म पूर्वीच्या रशियन साम्राज्यातील (सध्या दक्षिण-मध्य युक्रेन) ओडेसा या समुद्रकिनाऱ्यावरील शहरात झाला. जॉर्ज यांनी आईकडून रशियन…