हेलरिगल, हरमन : (२१ ऑक्टोबर १८३१ - ११ एप्रिल १९२९) हरमन हेलरिगल यांचा जन्मपेगाऊ, साक्झोनी इथे झाला. हरमन यांचे शिक्षण ग्रीम्मा येथील एका प्रख्यात सेक्सन राजकुमारांसाठीच्या शाळेत झाले. त्यानंतर त्यांनी ड्रेस्डेनजवळच्या थरांथ येथील…
गोविंदजी, गोविंदजी : (२४ ऑक्टोबर १९३२) भारताच्या उत्तर प्रदेशातील प्रयागराज शहरात (पूर्वीचे अलाहाबाद) गोविंदजी यांचा जन्म झाला. आडनावामुळे अनेकदा जातीची / राज्याची ओळख होते तशी होऊ नये यासाठी त्यांच्या वडिलांनी मुलाच्या…
गायोन, युलिस्स : (८ मे १८४५ - ११ एप्रिल १९२९) युलिस्स गायोन यांचा जन्म फ्रांसमधील बोर्दाऊ येथे झाला. युलिस्स गायोन यांना, एकोल नॉर्मल सुपेरिएर या गरजू विद्यार्थ्यांना मदत देण्यासाठी स्थापन झालेल्या शाळेकडून…
इंगलमॅन, थिओडोर विल्हेल्म : (३० नोव्हेंबर, १८४३ ते २० मे १९०९) थिओडोर विल्हेल्म इंगलमॅन यांचा जन्म जर्मनीतील लिपझिग येथे झाला. थिओडोर यांना इंफ्युसोरिया (Infusoria) सारख्या पाण्यातील सूक्ष्मप्राण्यांच्या निरीक्षणात विशेष रस…
जेव्हा विद्यार्थ्याला पुरेशा सूचना देऊनही ते त्याच्या संज्ञानात्मक पातळीवर आणि वयानुसार लेखन क्षमतेत विसंगती दर्शवितात, तेव्हा त्याला लेखन दोष असे संबोधतात. त्याला ‘लिखित अभिव्यक्तीतील विशिष्ट शिक्षण विकार’ असेही म्हणतात. dysgraphia…
इसवी सन १९६० च्या दरम्यान लॅटिन अमेरिकेत एका वैचारिक क्रांतीची पहाट झाली. कार्ल मार्क्स यांच्या विश्लेषण पद्धतीचा आधार घेऊन विद्यापीठांतील प्राध्यापक, धर्मगुरूंना प्रशिक्षण देणारे धर्मपंडित आणि त्यांचे विद्यार्थी यांनी सामाजिक…
मानवाचे शरीर आणि मन निरोगी ठेवण्यासाठीच्या शिक्षण प्रक्रियेस शारीरिक शिक्षण म्हणतात. या शिक्षणामध्ये अभ्यासक्रमाव्यतिरिक्त योग, प्राणायाम, व्यायाम, विविध खेळ आणि ध्यान यांसारख्या क्रिया समाविष्ट असतात. या शिक्षणामध्ये स्वच्छता व निटनेटकेपणा…
स्वीडिश रसायनशास्त्रज्ञ यन्स याकॉप बर्झीलियस (१८१७) यांनी शोधलेले सिलिनियम हे मूलद्रव्य मानवी प्रकृतीसाठी हितकारक आहे किंवा नाही यासंबंधी शास्त्रज्ञांचे परस्परविरोधी दावे आहेत. मानवी पेशीमध्ये ऑक्सिजनचे प्रमाण वाढले आणि काही जैवरासायनिक…
शिक्षण क्षेत्रात अतिशय महत्त्वपूर्ण मानले जाणारे एक पुस्तक. प्रसिद्ध ऑस्ट्रियन शिक्षणतज्ज्ञ, धर्मशास्त्रज्ञ, तत्त्वज्ञ आणि सामाजिक समीक्षक इव्हान इलिच यांचे १९७१ मध्ये डिस्कुलिंग सोसायटी (शाळा विरहित समाज) हे पुस्तक प्रकाशित झाले.…
ज्या प्रक्रियेच्या माध्यमातून ज्ञान व अनुभवांचे संपादन केले जाते आणि सुयोग्य वर्तन, विविध कौशल्ये, अभिवृत्ती व मूल्ये यांचा विकास साधला जातो, त्या प्रक्रियेस अध्ययन असे म्हणतात. या प्रक्रियेला शिक्षण क्षेत्रात…
कॉर्टी, अल्फान्सो : (२२ जून १८२२ - २ ऑक्टोबर १८७६) अल्फान्सो कॉर्टी यांचे पूर्ण नाव अल्फान्सो जॅक्मो गॅस्पार कॉर्टी असे होते. त्यांचा जन्म एकेकाळच्या सार्वभौम साम्राज्यातल्या, इटालीच्या वायव्येकडील सार्डिनीया येथे झाला.…
चापांचीए, इमॅन्युएल मेरी : (११ डिसेंबर १९६८) इमॅन्युएल मेरी चापांचीए यांचा जन्म सविङ्गुए सुर ऑर (Juvisy-sur-Orge) या फ्रान्समधील लहानशा काउंटीमध्ये झाला. चापांचिए यांनी पिअरी आणि मेरी क्यूरी विद्यापीठातून जैवरसायनविज्ञान, सूक्ष्मजीवविज्ञान आणि…
बरील, थॉमस जोनाथन : (२५ एप्रिल, १८३९ - १४ एप्रिल, १९१६ ) थॉमस जे. बरील यांचा जन्म पिट्सफिल्ड, मॅसॅच्युसेट्स येथे झाला. लहानपणी थॉमस बरील त्यांच्या वडलांना शेती कामात मदत करत असत व…
वॉलरस्टाइन, इमान्युएल (Wallerstein, Immanuel) : (२८ सप्टेंबर १९३० – ३१ ऑगस्ट २०१९). प्रसिद्ध अमेरिकन समाजशास्त्रज्ञ व जागतिक-व्यवस्थाप्रणाली सिद्धांताचे जनक. त्यांनी ऐतिहासिक समाजशास्त्राच्या मुख्यप्रवाहात राहून भांडवली व्यवस्थेचा उगम, विकास आणि तिचे…
यूरोपियन मॉलेक्युलर बायॉलॉजी लॅबोरेटरी-यूरोपियन बायॉलॉजी इंस्टिट्यूट : (स्थापना – १९७४) यूरोपियन बायोइन्फॉर्माटिक्स इन्स्टिट्यूट ईएमबीएल-ईबीआय (EMBL-EBI) ही आंतरराष्ट्रीय शासकीय संस्था असून यूरोपियन मॉलेक्युलर बायॉलॉजी लॅबोरेटरीच्या कुटुंब संस्थेचा एक भाग आहे. या संस्थेचे प्रमुख उद्दिष्ट…