असह्य अशा शारीरिक किंवा मानसिक वेदनांतून वा दु:खांतून मुक्ती मिळण्यासाठी एखादी मरणासन्न व्यक्ती जेव्हा मरणाची इच्छा व्यक्त करते किंवा त्यासाठी न्यायालयास विनंती अर्ज करते, तेव्हा ती व्यक्ती इच्छामरणाची इच्छा व्यक्त…
श्रीवास्तव, जगदीश नरायन : (२० जून, १९३३ ते १८ नोव्हेंबर, २०१०) जगदीश नरायन श्रीवास्तव यांचा जन्म लखनौ येथे झाला. त्यांनी पदवी व पदव्युत्तर शिक्षण लखनौ विद्यापीठातून घेतले. कोलकात्याच्या भारतीय संख्याशास्त्र…
आयुर्वेद महारसातील महत्त्वपूर्ण खनिज. कौटिल्य अर्थशास्त्रात याचा उल्लेख ‘वैकृन्तक’ नावाने दिसून येतो. रसहृदयतन्त्र ग्रंथापासून अनुक्रमे सर्व रसशास्त्राच्या ग्रंथात महारस तसेच उपरत्न म्हणून याचा उल्लेख आढळतो. विकृन्तयति लोहानि तेन वैक्रान्तकः स्मृतः…
आयुर्वेदामधील महारसातील एक खनिज. याला संस्कृतमध्ये माक्षिकम्, हिंदीमध्ये माक्षिक, तर इंग्रजीत चॅल्कोपायराइट (Chalcopyrite) किंवा कॉपर पायराइट (Copper Pyrite) संबोधले जाते. माक्षिकमध्ये असलेल्या रासायनिक संघटनेनुसार (Cu2S, Fe2S3) ज्या माक्षिकामध्ये अल्पसा सुवर्णाचा…
सोहोनी, कमला माधव : (१४ सप्टेंबर १९१२ - २८ जून१९९८) कमला सोहोनी यांचा जन्म मध्य प्रदेश येथील इंदोर शहरात झाला. त्यांचे प्राथमिक शिक्षण गावदेवी शाळा आणि सेंट कोलंबियात झाले. त्यानंतर त्यांचे अकरावीपर्यंतचे शिक्षण…
लाल, रतन : ( ५ सप्टेंबर १९४४ ) रतन लाल यांचा जन्म पश्चिमी पंजाब, (पूर्वीचा ब्रिटिश भारत, सध्याचे पाकिस्तान) येथील करयाल गावी झाला. रतन लाल यांचे कुटुंबीय फाळणीनंतर भारतात आले. त्यांचे…
रसाळ फळांसाठी जगभर प्रसिद्ध असलेली एक वनस्पती. स्ट्रॉबेरी ही वनस्पती रोझेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव फ्रॅगॅरिया ॲनॅनासा आहे. या वनस्पतीची फळे सुवासिकपणा, लालभडक रंग, रसाळपणा आणि आंबट-गोड चवीसाठी जगभर…
स्केट माशांचा समावेश कास्थिमत्स्य वर्गाच्या राजीफॉर्मिस गणातील राजीडी कुलात होतो. स्केट माशांच्या सु. १७ प्रजाती आणि सु. १५० जाती आहेत. यांतील काही जातींचा आकार गिटार या वाद्यासारखा असल्यामुळे त्यांना इंग्लिशमध्ये…
(मादागास्कर पेरिविंकल). एक सर्वपरिचित बहुवर्षायू वनस्पती. ही वनस्पती ॲपोसायनेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव कॅथरँथस रोझियस आहे. पूर्वी ही वनस्पती व्हिंका रोझिया या शास्त्रीय नावाने ओळखली जात असे. अजूनही ती…
ख्रिस्ती धर्मसंस्थेच्या कार्याची दिशा, ख्रिस्ती धर्मगुरूंचे आचार, विचार व वर्तन, तसेच त्यांचे परस्परांतील व बाहेरील जगाबरोबर येणारे संबंध यांचे दिग्दर्शन व नियमन करणारा धार्मिक कायदा. पाश्चात्य देशांत अनेक ठिकाणी नेहमीच्या…
(पीकॉक फ्लॉवर). एक शिंबावंत व शोभिवंत फुलझाड. संकेश्वर ही वनस्पती फॅबेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव सीसॅल्पिनिया पल्चेरिमा आहे. गुलमोहर, सोयाबीन, वाटाणा या शिंबावंत वनस्पतीही फॅबेसी कुलातील आहेत. संकेश्वर बहुधा…
(कॉमन सेस्बॅन). सपुष्प वनस्पतींपैकी एक अल्पायुषी, वेगाने वाढणारी शोभिवंत वनस्पती. शेवरी ही वनस्पती फॅबेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव सेस्बॅनिया सेस्बॅन आहे. सेस्बॅनिया ईजिप्शियाका अशा नावानेही ती ओळखली जाते. अमेरिका…
(ड्रमस्टिक ट्री). शेवगा ही वनस्पती मोरिंगेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव मोरिंगा ओलिफेरा आहे. मोरिंगा प्रजातीत शेवगा ही एकमेव वनस्पती आहे. ती मूळची भारताच्या वायव्य भागातील असून जगातील उष्ण तसेच…
(इंडियन क्रिसँथेमम). एक आकर्षक व शोभिवंत वनस्पती. शेवंती ही बहुवर्षायू वनस्पती ॲस्टरेसी (कंपॉझिटी) कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव क्रिसँथेमम इंडिकम आहे. झेंडू, सूर्यफूल, डेलिया या वनस्पतीही ॲस्टरेसी कुलातील आहेत. शेवंती…
रामन, सुकुमार : ( ३ एप्रिल १९५५ ) सुकुमार रामन यांचा जन्म चेन्नई येथे झाला. त्यांना लहानपणापासून जंगले आणि वन्य प्राण्यांची आवड होती. त्यांच्या आजीने त्यांना वनवासी असेच नाव ठेवले होते.…