पालक (Spinach)

पालक ही वर्षायू वनस्पती ॲमरॅंटेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव स्पिनॅशिया ओलेरॅशिया आहे. बीट व चंदनबटवा या वनस्पतीदेखील याच कुलात समाविष्ट आहेत. पालक वनस्पती मूळची मध्य आणि नैर्ऋत्य आशियातील असून…

पाल (House lizard)

घरातील भिंतींवर व छतावर वावरणारा एक सरपटणारा प्राणी. पालीचा समावेश सरीसृप वर्गातील डायॉप्सिडा उपवर्गाच्या स्क्वॅमेटा गणातील लॅसर्टिलिया उपगणाच्या गेकोनिडी कुलात होतो. या कुलात सु. ३०० जाती आहेत. पालीचा प्रसार जगभर…

पारोसा पिंपळ (Portia tree)

पारोसा पिंपळ ही माल्व्हेसी कुलातील वनस्पती असून तिचे शास्त्रीय नाव थेस्पेशिया पॉपुल्निया आहे. ही वनस्पती आणि जास्वंद एकाच कुलातील आहेत. ‍तिला भेंडीचे झाड असेही म्हणतात. पारोसा पिंपळ हा वृक्ष मूळचा…

पारिस्थितिकीय स्तूप (Ecological pyramid)

कोणत्याही परिसंस्थेतील प्रत्येक पोषणपातळीवरील जैववस्तुमान किंवा जैववस्तुमानाची उत्पादकता, सजीवांची संख्या, ऊर्जा-विनिमयाची पातळी यांसंबंधीची माहिती ही आलेख स्वरूपात मांडली जाते, तिला पारिस्थितिकीय स्तूप म्हणतात. ब्रिटनचे प्राणिवैज्ञानिक आणि पारिस्थितिकीतज्ज्ञ चार्ल्स एल्टन यांनी…

पारिजातक (Night flowering jasmine)

सुगंधी फुलांसाठी प्रसिद्ध असलेली एक वनस्पती. पारिजातक ओलिएसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव निक्टॅन्थस आर्बर-ट्रिस्टिस आहे. जाई, जुई व मोगरा या वनस्पतीही ओलिएसी कुलातील आहेत. पारिजातक मूळची भारतातील असून मध्य…

पापलेट (Pomfret)

पापलेट हा पॉम्फ्रेट या इंग्रजी शब्दाचा अपभ्रंश आहे. बाजारात तीन प्रकारचे मासे पापलेट म्हणून ओळखले जातात. त्यांचा रंग रुपेरी, पांढरा आणि काळा असतो. या तीनही प्रकारच्या माशांचा समावेश अस्थिमत्स्य वर्गाच्या…

रॉबर्ट एफ. एंजेल (Robert F. Engle)

रॉबर्ट एफ. एंजेल : (१० नोव्हेंबर १९४२). अमेरिकन अर्थशास्त्रज्ञ आणि नोबेल पुरस्काराचा सहमानकरी. वित्तीय बाजारपेठातील अनाकलनीय चढउतारांच्या काल-श्रेणीची विश्लेषण पद्धती विकसित करण्याबद्दल क्लाइव्ह डब्ल्यू. जॉन  ग्रेंजर (Clive William John Granger)…

पानफुटी (Life plant)

पानफुटी ही क्रॅसुलेसी कुलातील बहुवर्षायू वनस्पती असून तिचे शास्त्रीय नाव ब्रायोफायलम पिनॅटम आहे. ती कलांचो पिनॅटा या शास्त्रीय नावानेही ओळखली जाते. तसेच तिला कॅथेड्रल बेल्स, एअर प्लांट व कटकटक अशीही…

पान (Leaf)

सर्व संवहनी वनस्पतींचा एक महत्त्वाचा अवयव. पाने हिरव्या रंगाची असून खोडावर वाढतात आणि सहज दिसून येतात. पानांमधील हरितद्रव्य आणि पानांची मोठी संख्या यांमुळे वनस्पतीचे अस्तित्व सहज जाणवते. पान आणि खोड…

पाणमांजर (Otter)

स्तनी वर्गाच्या मांसाहारी गणाच्या मुस्टिलिडी कुलातील एक प्राणी. ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंड हे सागराने वेढलेले देश वगळता पाणमांजर जगात सर्वत्र आढळते. त्यांच्या एकूण १३ जाती असून भारतात त्यांपैकी पुढील तीन जाती…

विल्यम डी. नॉर्दहॉस (William D. Nordhaus)

नॉर्दहॉस, विल्यम डी. (Nordhaus, William D.) : (१३ मे १९४१). सुप्रसिद्ध अमेरिकन अर्थतज्ज्ञ, येल विद्यापीठातील स्टर्लिंग प्राध्यापक आणि अर्थशास्त्रातील नोबेल स्मृती पुरस्काराचे सहमानकरी. जागतिक वातावरणातील बदलाचा जागतिक अर्थव्यवस्थेवर म्हणजेच आर्थिक…

पाणविंचू (Water scorpion)

स्वच्छ व गोड्या पाण्याच्या डबक्यात आढळणारा एक कीटक. कीटक वर्गाच्या हेमिप्टेरा गणातील हेटेरोप्टेरा उपगणाच्या नेपिडी कुलात त्याचा समावेश होतो. या कुलातील पाण्यात राहणाऱ्या सु. १५० जातीच्या कीटकांना सामान्यपणे पाणविंचू म्हणतात.…

पाणघोडा (Hippopotamus)

एक सस्तन प्राणी. पाणघोड्याचा समावेश समखुरी गणाच्या हिप्पोपोटॅमिडी कुलात करतात. हिप्पोपोटॅमस हा शब्द ग्रीक भाषेतील असून त्याचा अर्थ ‘नदीतील घोडा’ असा होतो. तो बराच वेळ पाण्यात राहतो. आकारमानाने हत्ती आणि…

पाणकोळी (Pelican)

मासे पकडणारा एक पाणपक्षी. पक्षिवर्गाच्या पेलिकॅनीफॉर्मिस गणाच्या पेलिकॅनिडी कुलात पाणकोळी या पक्ष्याचा समावेश होतो. जगात सर्वत्र त्याच्या ७­८ जाती आहेत. भारतात सामान्यपणे भुरकट पाणकोळी आढळतो. त्याचे शास्त्रीय नाव पेलिकॅनस फिलिपेन्सिस…

पाणकोंबडी (Common moorhen)

पाणथळ जागी आढळणारा एक पक्षी. पाणकोंबडीचा समावेश ग्रुईफॉर्मिस गणाच्या रॅलिडी कुलात होतो. ध्रुवीय प्रदेश किंवा उष्ण प्रदेशातील वर्षावने वगळता जगात सर्वत्र आढळणाऱ्या पाणकोंबडीचे शास्त्रीय नाव गॅलिन्यूला क्लोरोपस आहे. पाणकोंबडी आकाराने…