आर्थिक भू - स्मारके : गोसान (Economic Geo - Monuments : Gossans)

आर्थिक भू – स्मारके : गोसान

गोसान (राजपुरा – दारिबा, राजस्थान) गोसान म्हणजेच लोहाची टोपी (Iron Hat). भूपृष्ठापाशी उघड्या पडलेल्या, गंधकयुक्त रासायनिक घटक असलेल्या खडकांतील खनिज ...
आर्थिक भू - स्मारके : जांभा खडक (Economic Geo - Monuments : Laterite Rock)

आर्थिक भू – स्मारके : जांभा खडक

जांभा खडक, अंगडिपुरम् (मल्लापुरम्; केरळ) अंगडिपुरम् (केरळ) येथील जांभा खडक हे अम्लधर्मी चार्नोकाइट खडकांपासून आणि अनुकूल वातावरणात विशिष्ट प्रकारच्या नैसर्गिक ...
आर्थिक भू - स्मारके : संस्तरित बॅराइट्स (Economic Geo - Monuments : Bedded Barites)

आर्थिक भू – स्मारके : संस्तरित बॅराइट्स

संस्तरित बॅराइट्स (मंगमपेटा, कडप्पा, आंध्र प्रदेश) जगातील सर्वात मोठ्या बॅराइट्स साठ्यांपैकी एक आणि भूपृष्ठावर असलेली मंगमपेटा संस्तरित बॅराइट्स खाणीची महत्वाची ...
जीवाश्म उद्याने : अकाल जीवाश्म लाकूड उद्यान (Fossil Parks : Akal Fossil Wood Park)

जीवाश्म उद्याने : अकाल जीवाश्म लाकूड उद्यान

अश्मीभूत लाकूड जीवाश्म (Petrified wood fossil) यामध्ये जीवाश्माचा आकार, आकारमान व रचना ही थेट मूळच्या सांगाड्यासारखी असतात. पण मूळच्या घटकाची ...
जीवाश्म उद्याने : राष्ट्रीय जीवाश्म लाकूड उद्यान, तिरूवक्कराई (Fossil Parks : National Fossil Wood Park, Tiruvakkarai)

जीवाश्म उद्याने : राष्ट्रीय जीवाश्म लाकूड उद्यान, तिरूवक्कराई

अश्मीभूत लाकूड जीवाश्म (Petrified wood fossil) यामध्ये जीवाश्माचा आकार, आकारमान व रचना ही थेट मूळच्या सांगाड्यासारखी असतात. पण मूळच्या घटकाची ...
जीवाश्म उद्याने : राष्ट्रीय जीवाश्म लाकूड उद्यान, सत्तानूर (Fossil Parks : National Fossil Wood Park, Sattanur)

जीवाश्म उद्याने : राष्ट्रीय जीवाश्म लाकूड उद्यान, सत्तानूर

अश्मीभूत लाकूड जीवाश्म (Petrified wood fossil) यामध्ये जीवाश्माचा आकार, आकारमान व रचना ही थेट मूळच्या सांगाड्यासारखी असतात. पण मूळच्या घटकाची ...
जीवाश्म उद्याने : शैवालस्तराश्म उद्यान, झामरकोत्रा (Fossil Parks : Stromatolite Park, Jhamarkotra)

जीवाश्म उद्याने : शैवालस्तराश्म उद्यान, झामरकोत्रा

शैवालस्तराश्म हे पृथ्वीवरील जीवसृष्टीच्या प्रारंभ काळातील सूक्ष्म जीवजंतूंनी (Microbes) ठसे (Impression) प्रकारातील जीवाश्मांच्या रूपाने ठेवलेला पुरावा असल्याचे शास्त्रज्ञ मानतात. शैवालस्तराश्म ...
जीवाश्म उद्याने : शैवालस्तराश्म उद्यान, भोजुंडा (Fossil Parks : Stromatolite Park, Bhojunda)

जीवाश्म उद्याने : शैवालस्तराश्म उद्यान, भोजुंडा

शैवालस्तराश्म हे पृथ्वीवरील जीवसृष्टीच्या प्रारंभ काळातील सूक्ष्म जीवजंतूंनी (Microbes) ठसे (Impression) प्रकारातील जीवाश्मांच्या रूपाने ठेवलेला पुरावा असल्याचे शास्त्रज्ञ मानतात. शैवालस्तराश्म ...
जीवाश्म उद्याने : समुद्री गोंडवाना जीवाश्म उद्यान (Fossil Parks : Marine Gondwana Fossil Park)

जीवाश्म उद्याने : समुद्री गोंडवाना जीवाश्म उद्यान

जीवाश्मच्या अभ्यासाला पुराजीवविज्ञान (Paleontology) म्हणतात. स्तरविज्ञानाशी (Stratigraphy) याचा निकटचा संबंध येतो. स्तरविज्ञानात जीवाश्मांचा फार मोठा उपयोग होतो. जीवाश्मांच्या अभ्यासामुळे पृथ्वी ...
जीवाश्म उद्याने : सिवालिक जीवाश्म उद्यान (Fossil Parks : Siwalik Fossil Park)

जीवाश्म उद्याने : सिवालिक जीवाश्म उद्यान

हिमाचल प्रदेशातील साकेती (सिरमूर जिल्हा) येथील सिवालिक जीवाश्म उद्यानामध्ये शिवालिक भागातील भूशास्त्रीय कालखंडातील २.५ द.ल. वर्षांपूर्वीच्या प्राचीन पृष्ठवंशीय प्राण्यांच्या (Vertebrate ...
भूवैज्ञानिकीय आश्चर्य : खडकांमधील नैसर्गिक कमान (Geological Marvels : Natural Arch)

भूवैज्ञानिकीय आश्चर्य : खडकांमधील नैसर्गिक कमान

खडकांमधील नैसर्गिक कमान (नैसर्गिक पूल) ही प्रामुख्याने समुद्रकिनारी आणि नदी प्रवाहांमध्ये तसेच लाटांच्या विशिष्ट भागात बसणाऱ्या जोराच्या तडाख्याने वा खडक ...
भूवैज्ञानिकीय आश्चर्य : खडकांवरील चक्राकार खुणा (Geological Marvels : Eddy Current Markings)

भूवैज्ञानिकीय आश्चर्य : खडकांवरील चक्राकार खुणा

पंचमहाल (गुजरात) जिल्ह्यातील कडाना धरणाच्या खालील बाजूस मही नदीच्या डाव्या तीरावर असलेल्या आग्नेय दिशेला सु. ६०० मीटर अंतरावरील खडकांवर काही ...
भूवैज्ञानिकीय आश्चर्य : लोणार सरोवर (Geological Marvels : Lonar Lake)

भूवैज्ञानिकीय आश्चर्य : लोणार सरोवर

बुलढाणा जिल्ह्यातील लोणार गावाजवळ असलेले जगप्रसिद्ध असे खाऱ्या पाण्याचे सरोवर. शास्त्रज्ञांच्या मते भूशास्त्रीय क्रिटेसिअस काळात (सु. ५.५ ते ६.५ कोटी ...
भूवैज्ञानिकीय आश्चर्य : सेंद्रा ग्रॅनाइट (Geological Marvels : Sendra Granite)

भूवैज्ञानिकीय आश्चर्य : सेंद्रा ग्रॅनाइट

पाली ( राजस्थान ) जिल्ह्यातील सेन्द्रा ग्रॅनाइट हे निसर्गाच्या शिल्पकारीचे उत्तम, पण दुर्मिळ असे उदाहरण आहे. भूपृष्ठावर उघड्या असलेल्या पातालीय ...
शिला स्मारके : उशी लाव्हा (Rock Monuments : Pillow Lava)

शिला स्मारके : उशी लाव्हा

उशी लाव्हा, मरडीहळ्ळी ज्वालामुखीच्या उद्रेकावेळी जमिनीवर येणारा तप्त लाव्हारस ज्या वेळी पाण्याच्या संपर्कात येतो, त्या वेळी त्यांचा पृष्ठभाग अतिशय जलद ...
शिला स्मारके : उशी लाव्हा, लोह धातूचा पट्टा (Rock Monuments : Pillow Lava, Iron ore belt)

शिला स्मारके : उशी लाव्हा, लोह धातूचा पट्टा

उशी लाव्हा, लोह धातूचा पट्टा, नोमिरा. नोमिरा (केओंझार; ओडिशा) भागात लोह धातुक खनिज पट्ट्यात (Iron ore formation belt) असणारे उशी ...
शिला स्मारके : चार्नोकाइट (Rock Monuments : Charonockite)

शिला स्मारके : चार्नोकाइट

चेन्नई शहराच्या दक्षिण भागात असलेल्या पल्लवरम् उपनगरातील सेंट टॉमस मौंट (St. Thomas Mount) या ६० मी. उंचीच्या टेकडीवर चार्नोकाइट खडकांचे ...
शिला स्मारके : द्वीपकल्पीय पट्टिताश्म (Rock Monuments : Peninsular Gneiss)

शिला स्मारके : द्वीपकल्पीय पट्टिताश्म

भूशास्त्रीय इतिहासाच्या सुरुवातीच्या अतिप्राचीन जीवविरहित अशा मोठ्या कालविभागाला आर्कीयन आद्य महाकल्प व त्या आद्य महाकल्पात तयार झालेल्या खडकांच्या गटाला आर्कीयन ...
शिला स्मारके : नेफेलीन सायनाइट (Rock Monuments : Nepheline Syenite)

शिला स्मारके : नेफेलीन सायनाइट

नेफेलीन सायनाइट हे किसनगढ (अजमेर; राजस्थान) गावातील राष्ट्रीय भूवैज्ञानिकीय शिला स्मारक त्याच गावाच्या नावाने भारतीय भूशास्त्रीय इतिहासात प्रचलित असून अतिप्राचीन ...
शिला स्मारके : बार पिंडाश्म (Rock Monuments : Barr Conglomerate)

शिला स्मारके : बार पिंडाश्म

पृथ्वीच्या अब्जावधी वर्षांच्या भूशास्त्रीय घटनाक्रम इतिहासकाळात विविध शैलप्रणाली निर्माण झालेल्या आहेत. मुख्य दोन शैल संघ (Group) – प्रणाली (System) मध्ये ...