लिग्यूरियन समुद्र
भूमध्य समुद्राचा एक फाटा. इटलीच्या वायव्य किनाऱ्यावर हा समुद्र पसरलेला आहे. उत्तरेस फ्रान्स व प्रामुख्याने इटालियन रिव्हिएरा (लिग्यूरिया) या इटलीच्या ...
व्होज पर्वत
फ्रान्समधील एक पर्वतश्रेणी. फ्रान्सच्या पूर्व भागातील ओ-रँ, बा-रँ आणि व्होज या विभागांत व्होज पर्वतश्रेणीचा (गिरिपिंडाचा) विस्तार झालेला आहे. फ्रान्स-जर्मनी यांच्या ...
हंटर नदी
ऑस्ट्रेलियातील न्यू साउथ वेल्स राज्याच्या पूर्व-मध्य भागातून वाहणारी प्रमुख नदी. लांबी ४६२ किमी., जलवाहन क्षेत्र सुमारे २२,००० चौ. किमी. लिव्हरपूल ...
मध्यरात्रीचा सूर्य
पृथ्वीच्या उच्च अक्षवृत्तीय ध्रुवीय प्रदेशांमध्ये उन्हाळ्यात सूर्य एका दिवसात सलगपणे २४ तास क्षितिजाच्या वर दिसू शकतो. म्हणजे तेथे तो मध्यरात्रीही ...
सहारा वाळवंटाचा इतिहास
प्लाइस्टोसीन हिमयुग सुमारे १०,००० वर्षांपूर्वी संपले. त्या वेळी सांप्रत सहारा प्रदेशातील हवामान बरेच आर्द्र स्वरूपाचे होते. अल्जीरिया व इतर वाळवंटी ...
सहारा वाळवंटाची भूरचना
सहारा वाळवंट हे आफ्रिकेच्या ढालक्षेत्रावर स्थित आहे. या ढालक्षेत्रावर कँबियनपूर्व काळातील घडीचे व उघडे पडलेले खडक आढळतात. हे ढालक्षेत्र स्थिर ...
सहारा वाळवंटातील वनस्पती व प्राणिजीवन
सहारा वाळवंटामध्ये प्रामुख्याने विरळ व विखुरलेली वनश्री आढळते. उच्चभूमी प्रदेश, मरूद्यानाच्या द्रोणी आणि वाडींच्या काठांवर गवत, झुडुपे व वृक्ष अधिक ...
सहारा वाळवंटातील लोक व समाजजीवन
नाईल नदीचे खोरे वगळता सहारा वाळवंट प्रदेशाची लोकसंख्या सुमारे २.५ द. ल. आहे. दर चौ. किमी.स एका व्यक्तिपेक्षाही कमी इतकी ...
सहारा वाळवंटाचे हवामान
सहारातील वाळवंटी हवामान कधीपासून सुरू झाले, याबाबतीत तज्ज्ञांमध्ये एकवाक्यता आढळत नाही. येथील खडकांविषयी जे वेगवेगळे अभ्यास करण्यात आले, त्यानुसार २ ...
सहारा वाळवंटातील आर्थिक स्थिती
सहारा वाळवंटातील मानवी व्यवसाय काही अपवाद वगळता पूर्णपणे पाण्याच्या उपलब्धतेवर अवलंबून आहे. केवळ जेथे भूपृष्ठावर किंवा भूपृष्ठालगत पाणी उपलब्ध आहे, ...
सहारा वाळवंट
जगातील सर्वांत मोठे उष्ण कटिबंधीय वाळवंट. अरबी भाषेतील ‘सहारा’ म्हणजे ‘वाळवंट’ यावरून या प्रदेशाला हे नाव पडले आहे. भूमध्य समुद्राच्या ...
हिंदी महासागरातील पर्यावरणावर मानवी व्यवसायांचा परिणाम
यूरोपीयन वसाहतकऱ्यांनी हिंदी महासागर प्रदेशातील संसाधनांची लूट केल्यामुळे भूभागावरील आणि महासागरावरील पर्यावरणाची अवनती झाल्याचे अनेक पुरावे मिळतात. वृक्षतोड, शेती व ...
हिंदी महासागरातील पर्यटन
हिंदी महासागराच्या किनार्‍यालगतचा परिसर आणि महासागरातील असंख्य बेटे पर्यटनाच्या दृष्टीने विशेष महत्त्वाची आहेत. हिंदी महासागरात असलेली अनेक लहानमोठी बेटे, त्या ...
हिंदी महासागराच्या तळावरील निक्षेप
जगातील तीन प्रमुख महासागरांपैकी हिंदी महासागराला नद्यांद्वारे होणाऱ्या गाळाच्या पुरवठ्याचे प्रमाण सर्वाधिक आहे. त्यापैकी जवळजवळ निम्मा गाळ एकट्या भारतीय उपखंडातील ...
हिंदी महासागरातील पाण्याचे तापमान व लवणता
हिंदी महासागराच्या वेगवेगळ्या भागातील पाण्याचे तापमान आणि त्याची लवणता यांत तफावत आढळते. परिणाम करणाऱ्या वेगवेगळ्या घटकांनुसार पाण्याचे हे गुणधर्म ठरत ...
हिंदी महासागरातील प्रवाह
पर्जन्य, वारा व सौरऊर्जा या वातावरणीय घटकांच्या सागरी पृष्ठभागाशी होणाऱ्या आंतरक्रिया, महासागरी पाण्याचे स्रोत आणि खोल सागरी अभिसरण प्रवाह यांच्या ...
हिंदी महासागरातील भरती-ओहोटी
हिंदी महासागरातील व्यापार व वाहतूक
पूर्वीच्या काळी ब्रिटिश, डच व पोर्तुगीजांनी मसाल्याचे पदार्थ, रेशीम व इतर आशियाई उत्पादनांचा व्यापार विकसित केला. त्या दृष्टीने त्यांनी हिंदी ...
हिंदी महासागरावरील हवामान
हिंदी महासागराचा काही भाग उत्तर गोलार्धात, तर सर्वाधिक भाग दक्षिण गोलार्धात आहे. विषुववृत्तापासूनचे अंतर आणि ऋतूनुसार पृष्ठीय जलाच्या तापमानात तफावत ...
हिंदी महासागराचे समन्वेषण आणि संशोधन
समन्वेषण : पूर्वीच्या काळी मानवाने पहिल्यांदा हिंदी महासागराचेच व्यापक समन्वेषण व मार्गनिर्देशन केले होते. प्राचीन काळापासून व्यापारी व प्रवासी मार्गांच्या ...
