
अंकीय वनस्पतिसंग्रह (Digital Herbarium)
वनस्पतिशास्त्राच्या वर्गीकरणशाखेत वनस्पतींचे नमुने अभ्यासाकरिता जपून ठेवण्याची परंपरा पूर्वापार चालत आली आहे. सगळ्या वनस्पती सर्वकाळ उपलब्ध होत नाहीत, शिवाय वर्गीकरण ...

अग्रणी वनस्पती उद्याने (Lead Botanic Gardens)
अग्रणी वनस्पती उद्यान ही पर्यावरण आणि वनमंत्रालयाने जैवविविधता जतन-संवर्धन करण्याच्या दृष्टीने राबविलेली एक संकल्पना आहे. या मंत्रालयाच्या वित्तीय साहाय्यातून २०१३ ...

अमोनिया आणि वनस्पती (Ammonia and Plants)
शहरी वातावरणात अमोनिया (दशकोटी भागात २० भाग) असणे स्वाभाविक आहे. या वायूची हवेतील तीव्रता वाढल्यास त्याचा तिखट वास लगेच जाणवतो ...

अराबिडॉप्सीस थॅलियाना (Arabidopsis Thaliana)
अराबिडॉप्सीस थॅलियाना ही वनस्पती क्रुसिफेरी कुलातील आहे. बीज अंकुरल्यापासून ते पुढील बीजधारणेपर्यंत साधारणतः ६ -८ आठवडे जातात. या वनस्पतींचे रोप १०-४० ...

अल्कलॉइडे (Alkaloids)
वनस्पतींच्या अतंर्गत संरक्षणप्रणालीमध्ये टर्पिनेप्रमाणेच प्रभावी कार्य करणारी नैसर्गिक नत्रयुक्त सेंद्रिय संयुगाची फळी म्हणजे अल्कलॉइडे. अशा प्रणालीमध्ये असणार्या अंदाजे दोन लक्ष ...

एथिलीन (Ethylene)
वनस्पतींमध्ये शोधण्यात आलेले एथिलीन हे पहिले वायुरूपी संप्रेरक आहे. निर्मिती व वहन : पेशींना इजा झाली असता, परजीवी कीटकांनी हल्ला ...

एथिलीन प्रदूषक (Ethylene as a Pollutant)
एथिलीन (CH2CH2) हे वनस्पतिजन्य रसायन – हॉर्मोन – वनस्पतींच्या वाढीस मदत करते. झाडांची वाढ, पानांचे वाढणे व गळून पडणे, फळे ...

एथिलीन संप्रेरक : शोध आणि कार्य (Ethylene : Discovery & Function)
‘एथिलीन’ हे वायुरूपात आढळणारे वनस्पती संप्रेरक आहे. वनस्पतींच्या पेशींमधून आतापर्यंत शोधलेल्या सर्व संप्रेरकांची संरचना व त्यांचे वनस्पतींमधील चयापचयाचे (Metabolism) कार्य ...

ओझोन आणि वनस्पती (Ozone and Plants)
ओझोन हा वायू पृथ्वीवरील वातावरणातील एक नैसर्गिक घटक आहे. पृथ्वीपासून सु. ५० किलोमीटर उंचीवर (मेसोस्फिअर-आयनोस्फिअर ) येथे असलेले ओझोनचे दाट ...

ओझोन, अतिनील किरण आणि वनस्पती (Ozone, Ultraviolet rays and Plants)
पृथ्वीच्या वर असलेल्या आयनांबरातील ५० कि.मी. उंचीवर असलेले आयनोस्फीअर ओझोनचे आवरण मानवी घडामोडींमुळे पातळ होत असून अतिनील-ब या किरणांचे पृथ्वीकडे ...

काश्मिरी केशर (Kashmir Saffron)
काश्मिरी केशर : (इं. सॅफ्रन क्रॉकस; लॅ. क्रॉकस सॅटायव्हस ; कुल – इरिडेसी). काश्मीरमधील १६०० ते १८०० मी. उंचीवरील पर्वतराजीत स्थानिक ...

कास पुष्प पठार (Kaas Plateau)
पश्चिम घाटाची ‘व्हॅली ऑफ फ्लॉवर्स’ म्हणून ओळख असलेले कास पुष्प पठार हे सातारा शहरापासून २५ किमी.वर आहे. समुद्रसपाटीपासून १२०० मी ...

कृषि-उत्पादनांची भौगोलिक ओळख(Geographical Indication of Agricultural Products)
बाजारात एकाच नावाची अनेक उत्पादने असतात, पण ती निरनिराळ्या ठिकाणाहून आलेली असतात. त्यांच्या उगमस्थानाप्रमाणे त्यांचे गुण व दर्जाही निरनिराळे असतात ...

केल्व्हिन चक्र (C3 – Calvin’s Cycle)
पृथ्वीवरचे सर्वच जैविक रसायनशास्त्र हे मूलत: कार्बनशी निगडित आहे. विविध प्रकारच्या वनस्पती अथवा या वनस्पतींवर अवलंबून असणार्या प्राणिविश्वामधील सर्व रासायनिक ...

क्रॅसुलेसीयन अम्ल चयापचय (Crassulacean Acid Metabolism)
प्रत्येक हरित वनस्पतीमध्ये प्रकाशसंश्लेषणाची (Photosynthesis) क्रिया घडत असते. सूर्यप्रकाशामध्ये हरित वनस्पती त्यांच्या प्ररंध्रांद्वारे (Stomata) हवेमधील कर्बवायू पेशीमध्ये घेतात, संश्लेषणाच्या क्रियेमधून ...

क्लोरीन आणि वनस्पती (Chlorine and Plants)
क्लोरीन हा वायू कारखान्यातून अपघाताने गळती झाल्यास प्रदूषक ठरतो. हा वायू वनस्पतींना अतिशय विषारी असतो. हवेत झपाट्याने विरत असला तरी ...

खाजण आणि तिवर वने (Saline lands and Mangroves)
खाडीत व छोट्या आखातांत समुद्राचे खारे पाणी व भूखंडावरून येणारे गोडे पाणी यांची मिसळ होते. नद्यांनी व समुद्रप्रवाहांनी वाहून आणलेल्या ...

घरातील प्रदूषण नियंत्रक वनस्पती (Pollution control plants in house)
घरातील हवेत होणारे बदल जीविताला धोकादायक ठरत असल्यास त्याला घरातील वायू प्रदूषण म्हणतात.घरातील हवा खेळती नसल्यास ती अशुद्ध व प्रदूषित ...

चयापचय अभियांत्रिकी (Metabolic Engineering)
मनुष्यास फायदेशीर असणारी अनेक रसायने वनस्पती बनवितात. यामध्ये कर्बोदके, प्रथिने व स्निग्ध पदार्थ या प्राथमिक रसायनांबरोबरच काही विशिष्ट जैवरसायने, जसे ...

जनुक जपणुकीसाठी वनस्पती अग्रक्रम (Priority of Plants for Genetic Conservation)
काळाच्या ओघात अथवा अन्य कारणांमुळे ज्या काही महत्त्वाच्या वनस्पती नष्ट होण्याची भीती आहे, अशा वनस्पतींच्या जाती साठवून – जपून ठेवण्याकडे ...