सार्वभौम रोखे
एखाद्या व्यक्तीने काही रक्कम कर्ज घेतल्यावर त्या रकमेच्या परतफेडीची हमी म्हणून वचन देणारा एक अधिकृत दस्तऐवज. रोख धारक, कर्जाऊ रक्कम, ...
सांस्कृतिक अर्थशास्त्र
नव्याने उदयास आलेले अर्थशास्राचे एक अभ्यासक्षेत्र. युनेस्कोच्या वर्ल्ड कल्चरल रिपोर्ट (२०००) अनुसार आता संस्कृतीची चर्चा आर्थिक संदर्भातही होऊ लागली आहे ...
सांस्कृतिक वस्तू
इतिहास, प्रागैतिहासिक, पुरातत्त्व, कला व साहित्य, विज्ञान इत्यादींसाठी महत्त्वपूर्ण मानल्या जाणाऱ्या वस्तू म्हणजेच सांस्कृतिक वस्तू किंवा जिन्नस होय. तसेच ज्या ...
सीमांत भांडवल उत्पादन गुणोत्तर
विकसनशील देशांच्या संदर्भात विशेषत्वाने वापरली जाणारी एक अर्थशास्त्रीय संकल्पना. भांडवल उत्पादन गुणोत्तर मुख्यत्वे दोन प्रकारचे आहेत. एक सरासरी भांडवल उत्पादन ...
सूक्ष्म वित्त
सूक्ष्म वित्त हा कमी उत्पन्न असलेल्या व्यक्तींच्या मदतीसाठी उत्क्रांत झालेला आर्थिक विकास दृष्टीकोन आहे. या अंतर्गत बचत व कर्ज या ...
सूर्योदयी उद्योग
नव्यानेच स्थापन झालेल्या आणि अल्पावधितच वेगाने विकसित होणार्या उद्योगांना सूर्योदयी उद्योग असे म्हणतात. सूर्योदयी उद्योग ही एक कालसापेक्ष संकल्पना असून ...
सेझ
वस्तूंचे उत्पादन आणि सेवापुरवठा यांकरीता मुद्दाम निश्चित केलेले शुल्कविरहित प्रदेश म्हणजे विशेष आर्थिक क्षेत्र (Special Economic Zone – SEZ) होय ...
सेन्सेक्स
भारतीय अर्थव्यवस्थेत अनेक लहान-मोठे स्टॉक एक्सचेंज आहेत. त्यांपैकी बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज (बीएसई – स्थापना इ. स. १८७५) आणि नॅशनल स्टॉक ...
स्टॉलपर-सॅम्यूएल्सन प्रमेय
आंतरराष्ट्रीय व्यापाराच्या संदर्भात स्टॉलपर आणि सॅम्यूएल्सन यांनी मांडलेला एक महत्त्वाचा सिद्धांत. उत्पादन घटकांची उपलब्धता यावर आधारित हेक्स्चर-ओहलिन सिद्धांताचा निष्कर्ष स्टॉलपर-सॅम्यूएल्सन ...
स्पर्धाक्षम बाजार
स्पर्धाक्षम बाजार हा पूर्ण स्पर्धेच्या जवळ जाणारा आणि मक्तेदारी व इतर बाजार प्रकारांपेक्षा भिन्न आहे. या बाजारात प्रवेश व निर्गमनासाठी ...
स्वयंचलन
प्रणाली, पद्धत व तंत्र यांमध्ये मानवी हस्तक्षेप कमी होऊन यंत्र आणि तंत्र यांचा वापर वाढत जातो, त्यास स्वयंचलन म्हणतात. म्हणजेच ...
स्वयंरोजगार
सरकारी अथवा खाजगी नोकरी न करता अर्थार्जनासाठी स्वत:ने स्वत:चा व्यवसाय सुरू करणे म्हणजे स्वयंरोजगार होय. जगातील अनेक व्यक्ती स्वत:च्या कार्यात, ...
स्वामिनाथन आयोग
शेती व शेतकऱ्यांच्या समस्यांवर उपाय सुचविण्यासाठी स्थापना करण्यात आलेले एक आयोग. यास राष्ट्रीय शेतकरी आयोग (नॅशनल कमिशन ऑन फार्मर्स (National ...
हरफिन्डाल निर्देशांक
औद्योगिक संकेंद्रणाच्या अभ्यासात वापरला जाणारा निर्देशांक. अमेरिकन अर्थतज्ज्ञ ओरिस हरफिन्डाल यांनी १९५० च्या शकात या निर्देशंकाची मांडणी केली; परंतु प्रसिद्ध ...
हरित क्रांती
कृषी क्षेत्रात तंत्रज्ञानाच्या साह्याने आणि नवीन संकरित बि-बियाणांच्या संशोधनामुळे कृषी उत्पादनात जी क्रांती घडून आली, तिला हरित क्रांती असे म्हणतात ...
हॅरी मॅक्स मार्कोव्हिट्झ
हॅरी मॅक्स मार्कोव्हिट्झ : (२४ ऑगस्ट १९२७ – २२ जून २०२३). अमेरिकन अर्थशास्त्रज्ञ व अर्थशास्त्र विषयाच्या नोबेल पुरस्काराचा सहमानकरी. मार्कोव्हिट्झ ...