
जीवाश्म उद्याने : समुद्री गोंडवाना जीवाश्म उद्यान
जीवाश्मच्या अभ्यासाला पुराजीवविज्ञान (Paleontology) म्हणतात. स्तरविज्ञानाशी (Stratigraphy) याचा निकटचा संबंध येतो. स्तरविज्ञानात जीवाश्मांचा फार मोठा उपयोग होतो. जीवाश्मांच्या अभ्यासामुळे पृथ्वी ...

जीवाश्म उद्याने : सिवालिक जीवाश्म उद्यान
हिमाचल प्रदेशातील साकेती (सिरमूर जिल्हा) येथील सिवालिक जीवाश्म उद्यानामध्ये शिवालिक भागातील भूशास्त्रीय कालखंडातील २.५ द.ल. वर्षांपूर्वीच्या प्राचीन पृष्ठवंशीय प्राण्यांच्या (Vertebrate ...

टुर्मलीन / तोरमल्ली
टुर्मलीन म्हणजेच तोरमल्ली हे नाव सिंहली (तमिळ) शब्दकोशानुसार ‘ थोरामल्ली ’ (तारा-मोली) या शब्दावरून आले आहे. टुर्मलीनचे स्फटिक सामान्यतः ३, ...

ट्रॅव्हर्टाइन
गरम झऱ्याच्या म्हणजे उन्हाळ्याच्या (Hot springs) वाफमिश्रित पाण्याद्वारे निक्षेपित झालेल्या (साचलेल्या) चुनखडकाच्या प्रकारास ट्रॅव्हर्टाइन म्हणतात. हा खडक प्राचीन काळापासून सुशोभित ...

डोलेराइट
डोलेराइट हा अल्पसिलिका व मध्यम कणी असलेला सामान्य अग्निज खडक आहे. अमेरिकेत याला डायाबेस म्हणतात. फेलस्पार खनिज गटाच्या प्लॅजिओक्लेज श्रेणीतील ...

निळ्या रंगाचे हिरे
जगातील सर्वांत मूल्यवान हिरा – होप. तो निळ्या रंगामुळे प्रसिद्ध आहे. फ्रेंच व्यापारी झां बातीस्त ताव्हेर्न्ये (Jean Baptiste Tavernier) यांच्या ...

भू-पर्यटन
भू-पर्यटन हा अलीकडील काळात जगभर दृढ झालेला शब्द आहे. शाश्वत पर्यावरणाच्या प्रक्रियेला जोडण्यासाठी तसेच निसर्ग आणि भूवैज्ञानिकीय घडामोडींचे आंतरसंबंध समजून ...

भूवैज्ञानिकीय आश्चर्य : खडकांमधील नैसर्गिक कमान
खडकांमधील नैसर्गिक कमान (नैसर्गिक पूल) ही प्रामुख्याने समुद्रकिनारी आणि नदी प्रवाहांमध्ये तसेच लाटांच्या विशिष्ट भागात बसणाऱ्या जोराच्या तडाख्याने वा खडक ...

भूवैज्ञानिकीय आश्चर्य : खडकांवरील चक्राकार खुणा
पंचमहाल (गुजरात) जिल्ह्यातील कडाना धरणाच्या खालील बाजूस मही नदीच्या डाव्या तीरावर असलेल्या आग्नेय दिशेला सु. ६०० मीटर अंतरावरील खडकांवर काही ...

भूवैज्ञानिकीय आश्चर्य : लोणार सरोवर
बुलढाणा जिल्ह्यातील लोणार गावाजवळ असलेले जगप्रसिद्ध असे खाऱ्या पाण्याचे सरोवर. शास्त्रज्ञांच्या मते भूशास्त्रीय क्रिटेसिअस काळात (सु. ५.५ ते ६.५ कोटी ...

भूवैज्ञानिकीय आश्चर्य : सेंद्रा ग्रॅनाइट
पाली ( राजस्थान ) जिल्ह्यातील सेन्द्रा ग्रॅनाइट हे निसर्गाच्या शिल्पकारीचे उत्तम, पण दुर्मिळ असे उदाहरण आहे. भूपृष्ठावर उघड्या असलेल्या पातालीय ...

भौगोलिक माहिती प्रणाली आणि भूमाहिती विज्ञान
पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरील अथवा पृष्ठभागासंबंधित कोणत्याही भौगोलिक माहितीचे संग्रहण, संकलन, संघटन आणि विश्लेषण, विशेष आज्ञावलीच्या साहाय्याने करणाऱ्या संगणकीय प्रणालीला भौगोलिक माहिती ...

मेघालयन काळ
पृथ्वीवरील सु. ४.६ अब्ज वर्षांच्या भूवैज्ञानिक घडामोडींच्या इतिहासाची विभागणी करण्यासाठी शास्त्रज्ञांनी भूवैज्ञानिक कालमापी (Geological Timescale) तयार केली. त्याप्रमाणे सध्या आपण ...

शिला स्मारके : अग्निदलिक खडक
अग्निदलिक खडक, पेद्दापल्ली पेद्दापल्ली (कोलार; कर्नाटक) गावामध्ये अग्निदलिक खडक (अग्नीमुळे तुकडे झालेला; Pyroclastic) असलेले हे राष्ट्रीय भूवैज्ञानिकीय स्मारक. समानार्थी अर्थाने ...

शिला स्मारके : चार्नोकाइट
चेन्नई शहराच्या दक्षिण भागात असलेल्या पल्लवरम् उपनगरातील सेंट टॉमस मौंट (St. Thomas Mount) या ६० मी. उंचीच्या टेकडीवर चार्नोकाइट खडकांचे ...

शिला स्मारके : द्वीपकल्पीय पट्टिताश्म
भूशास्त्रीय इतिहासाच्या सुरुवातीच्या अतिप्राचीन जीवविरहित अशा मोठ्या कालविभागाला आर्कीयन आद्य महाकल्प व त्या आद्य महाकल्पात तयार झालेल्या खडकांच्या गटाला आर्कीयन ...