
लॉरेंट्झ रूपांतरण समीकरणे (Lorentz Transformation Equation)
लॉरेंट्झ रूपांतरण समीकरणे : भौतिकशास्त्रात जडत्वनिष्ठ निरीक्षकांना (Inertial Observers) महत्त्वाचे स्थान आहे. असे निरीक्षक स्थिर तरी असतात किंवा एका रेषेत ...

अनिश्चिततेचे तत्त्व (Uncertainty Principle)
भौतिकीतील या तत्त्वानुसार इलेक्ट्रॉनासारख्या एखाद्या सूक्ष्म कणाचा स्थिती–सहनिर्देशक (जागा निश्चित करणारा अंक) व संवेग (वस्तुमान × वेग)किंवा ऊर्जा आणि काल ...

अनुराधा नक्षत्र (Anuradha Constellation)
अनुराधा नक्षत्र : नक्षत्र चक्रातील अनुराधा हे 17 वे नक्षत्र आहे. वृश्चिक राशीत एकूण तीन नक्षत्रांचा समावेश आहे. अनुराधा, ज्येष्ठा ...

अँपिअरमापक (Ammeter)
(उपकरण). प्रत्यक्ष अँपिअर या एककात विद्युत् प्रवाह मोजणारा विद्युत् प्रवाहमापक म्हणजेच अँपिअरमापक होय. निरनिराळ्या मर्यादांच्या विद्युत् प्रवाहांकरिता व कमी-जास्त अचूकतेसाठी ...

अल्फा ऱ्हास (Alpha decay)
( rays; particle; radiation). अल्फा ऱ्हास अथवा अल्फा किरणोत्सर्ग हा किरणोत्सर्गाचा एक प्रकार आहे. या किरणोत्सर्गाच्या प्रकारात अणुकेंद्रातून अल्फा कण, ...

अल्फा ऱ्हास सिद्धांत (Theory of Alpha decay)
(, ) अणुकेंद्रकातून अल्फा कण अथवा हीलियमचे अणुकेंद्रक उत्सर्जित होऊन होणाऱ्या अणुकेंद्रकाच्या ऱ्हासास अल्फा ऱ्हास म्हणतात. या ऱ्हासाचे सैद्धांतिक स्पष्टीकरण ...

अश्विनी-भरणी नक्षत्र (Ashwini-Bharani Constellation)
अश्विनी-भरणी नक्षत्र : मेषेचा नकाशा अश्विनी ...

आणवीय भौतिकी (Atomic Physics)
अणूचा आकार, त्याचे वजन, त्याची गती, अणूंमधील पारस्परिक क्रिया, अणूची संरचना व त्याच्याहून लहान अशा सूक्ष्मकणांचे म्हणजे इलेक्ट्रॉन, प्रोटॉन, न्यूट्रॉन ...

आणवीय वस्तुमान एकक (Atomic Mass Unit)
आणवीय वस्तुमान एकक हे अणु, अणुकेंद्रे आणि रेणूंची वस्तुमाने मोजण्यासाठी योजलेले खास एकक आहे. या एककाची संकल्पना डाल्टन याने 1802 ...

आयनिकवृत्त आणि वैषुविकवृत्त (Ecliptic and Celestial Equator)
आयनिकवृत्त आणि वैषुविकवृत्त (Ecliptic and Celestial Equator) : आयनिकवृत्त पृथ्वी सूर्याभोवती परिभ्रमण करते. परंतु, पृथ्वीवरील निरीक्षकाला सूर्यच आकाशात पश्चिमेकडून पूर्वेकडे ...

आयनिकवृत्त सहनिर्देशक पद्धती (Ecliptic Coordinate System)
आयनिकवृत्त सहनिर्देशक पद्धती : आकाशगोलावरील वस्तूंच्या या स्थाननिर्देशक पद्धतीत ‘आयनिकवृत्त’ (Ecliptic) हे संदर्भ वर्तुळ आणि वसंत संपात बिंदू हा आरंभ ...

आर्किमिडीज तत्त्व (Archimedes Principle)
एखादा पदार्थ द्रायूत (द्रवरूप किंवा वायुरूप पदार्थात) बुडविला असता त्यावर खालून वर असे एक बल लागू होते. त्याला उत्प्रणोदन (upthrust) असे ...

आर्द्रा नक्षत्र (Ardra Constellation)
आर्द्रा नक्षत्र : आर्द्रा हे नक्षत्र चक्रातील सहावे नक्षत्र आहे. आर्द्रा आणि पुनर्वसू या दोन नक्षत्रांचा मिथुन (Gemini) राशीत अंतर्भाव ...

आश्लेषा नक्षत्र (Ashlesha Constellation)
आश्लेषा नक्षत्र : आश्लेषा हे नक्षत्र-चक्रातील नववे नक्षत्र आहे. वासुकी म्हणजे हायड्रा (Hydra Constellation) या तारकासमूहात या नक्षत्रातील तारे येतात ...

उतरण (Inclined Plane)
(नत प्रतल). यांत्रिक लाभ (कमी बल लावून जास्त वजन उचलले जाणे) देणारे हे एक सोपे साधन आहे. याचा उपयोग विशेषतः ...

उन्नतांश (Altitude)
उन्नतांश : उन्नतांश ( उन्नत+अंश = वरच्या दिशेने स्थानाची कोनात्मक उंची दर्शविणे). उन्नतांश हा क्षितिज किंवा स्थानिक सहनिर्देशक पद्धतीतील एक ...

ऊर्जा शोषण (Energy absorption)
विज्ञानामध्ये शोषण ही संज्ञा प्रामुख्याने वस्तुमानाचे शोषण आणि ऊर्जेचे शोषण (तरंगरूपी ऊर्जेचे) या दोन अर्थांनी वापरली जाते. रासायनिक प्रक्रिया उद्योगामध्ये ...

एडिसन परिणाम (Edison effect)
तापायनिक उत्सर्जनाचे उदाहरण म्हणून या परिणामाकडे बघावे लागेल. एखाद्या निर्वात केलेल्या विजेच्या दिव्यात तापणार्या तारेच्या वरच्या बाजूस काही अंतरावर एक ...

एन्ट्रॉपी (Entropy)
ऊष्मागतिकीची एक संकल्पना. एन्ट्रॉपी मोजण्यास साधी उपकरणे नाहीत, जशी तापमान किंवा दाब मोजण्यासाठी आहेत. एन्ट्रॉपीची संकल्पना ही ऊष्मागतिकीच्या नियमांवर आणि ...