
पोर्टफोलिओ (Portfolio)
अध्ययनाचे मूल्यमापन करण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर वापरली जाणारी एक प्रक्रिया. पोर्टफोलिओ हा मूल्यमापन आणि अध्यापनाचे हेतू या दोहोंत सुसंगती आणण्याचा प्रभावी ...

प्रभुत्व अध्ययन (Mastery Learning)
प्रभुत्व अध्ययनाच्या प्रक्रियेत प्रत्याभरण आणि उपचारात्मक अध्यापन हे सर्वांत महत्त्वाचे असते. प्रभुत्व अध्ययनाची संकल्पना कोमोनियस यांनी सतराव्या शतकात मांडली. आजमितीला ...

फ्रीड्रिख फ्रबेल (Friedrich Fröbel)
फ्रबेल, फ्रीड्रिख : (२१ एप्रिल १७८२–२१ जून १८५२). जर्मन शिक्षणतज्ज्ञ व बालोद्यान शिक्षणपद्धतीचा प्रवर्तक. त्यांचा जन्म ओबरव्हाइसबाख (थुरिंजिया) येथे झाला ...

फ्रॅन्सिस वेलँड पार्कर (Francis Wayland Parker)
पार्कर, फ्रॅन्सिस वेलँड : (९ ऑक्टोबर १८३७–२ मार्च १९०२). अमेरिकेतील प्रगमनशील शिक्षणाचा पुरस्कर्ता. त्यांचा जन्म मॅसॅचूसेट्स संस्थानात बेडफोर्ड येथे झाला ...

बालकेंद्रित शिक्षण (Child Centered Education)
शिक्षण ही संकल्पना १९६०च्या दशकानंतर आकलनशास्त्राचा (Cognitive Science) उदय झाल्यानंतर प्रचारात आली. या संकल्पनेने शिक्षणविषयक विचारांत आणि व्यवहारांत मूलभूत परिवर्तन ...

बालदिन (Children’s Day)
बालकदिवस. जागतिक स्तरावर संयुक्त राष्ट्र संघटना जगातील मानवकल्याणासाठी विविध कृतिकार्यक्रम, विशेष दिन राबवून मानवामध्ये जाणीवजागृती करत असते. उदा., जागतिक महिला ...

बुकर ताल्यफेर वॉशिंग्टन ( Booker Taliaferro Washington)
वॉशिंग्टन, बुकर ताल्यफेर : (५ एप्रिल १८५६–१४ नोव्हेंबर १९१५). अमेरिकन निग्रो वंशीय शिक्षणतज्ज्ञ, सुधारणावादी नेता आणि निग्रोंचा प्रवक्ता. त्यांचा जन्म ...

भाऊराव पायगौंडा पाटील (Bhaurao Paigonda Patil)
पाटील, भाऊराव पायगौंडा : (२२ सप्टेंबर १८८७–९ मे १९५९). महाराष्ट्रातील एक थोर समाजसुधारक व शिक्षणप्रसारक. सर्व जातिधर्मांच्या गरीब ग्रामीण रयतेला ...

भावनिक समायोजन (Emotional Adjustment)
मनोभाव (Emotion) यात सुसंवाद निर्माण करून एकमेकांशी भावनिक दृष्ट्या जुळवून घेणे, म्हणजे भावनिक समायोजन होय. संपूर्ण जग भावभावनांनी व्यापले असून ...

मानवाच्या अभ्यासपद्धती (Methodology for Human Science)
मानवशास्त्र हे एक शास्त्र आहे. त्याचे स्वरूप आणि व्याप्ती यांमुळे त्याची अभ्यासपद्धती ही जीवशास्त्र आणि सामाजिकशास्त्र यांच्याशी संबंधित आहे. जीवशास्त्रीय ...

मारिया माँटेसरी (Maria Montessori)
माँटेसरी, मारिया (Montessori, Maria) : (३१ ऑगस्ट १८७०–६ मे १९५२). प्रसिद्ध इटालियन शिक्षणतज्ज्ञ, शारीरविज्ञ व माँटेसरी शिक्षणपद्धतीची जनक. त्यांचा जन्म इटलीतील ...

मुस्लीमकालीन शिक्षण, भारतातील (Islamic Education in India)
भारतामध्ये इ. स. १२०० ते इ. स. १७०० या मध्ययुगीन कालावधीदरम्यान मुस्लिम राजवट होती. ती प्रामुख्याने दिल्ली सलतनत व मोगल ...

मेंदूमधील शिकण्याची प्रक्रिया (Learning Process in Brain)
मेंदू हा माणसाचा शिकण्याचा अवयव आहे. जन्मापासून अखेरच्या क्षणापर्यंत मेंदूचे शिकण्याचे काम चालूच असते. मेंदूचे शिकण्याचे काम अल्पशा प्रमाणात बालकाच्या ...

यशवंतराव चव्हाण महाराष्ट्र मुक्त विद्यापीठ (Yashawantrao Chavhan Maharashtra Open University)
महाराष्ट्रातील नासिक येथील एक प्रसिद्ध तसेच भारतातील पाचवे मुक्त विद्यापीठ. समाजातील शेवटच्या व्यक्तीपर्यंत शिक्षणाचा प्रसार व्हावा तसेच सर्व सामान्याला, नोकरी, ...

युकिची फुकुजावा (Yukichi Fukuzawa)
फुकुजावा, युकिची : (१० जानेवारी १८३५–३ फेब्रुवारी १९०१). जपानी शिक्षणतज्ज्ञ, लेखक व जपानमधील पाश्चात्त्यीकरणाच्या चळवळीचा पुरस्कर्ता. त्यांचा जन्म ओसाका येथे ...

योहान बेर्नहार्ट बाझेडो (Johann Basedow Bernhard)
बाझेडो, योहान बेर्नहार्ट : (११ सप्टेंबर १७२३–२५ जुलै १७९॰). जर्मन शिक्षणशास्त्रज्ञ. त्यांचा जन्म हँबर्ग (प. जर्मनी) येथे झाला. त्यांचे शिक्षण ...

योहान हाइन्रिक पेस्टालोत्सी (Jahann Heinrich Pestalozzi)
पेस्टालोत्सी, योहान हाइन्रिक (Pestalozzi, Jahann Heinrich) : (१२ जानेवारी १७४६ – १७ फेब्रुवारी १८२७). प्रसिद्ध स्विस शिक्षणतज्ज्ञ. त्यांचा जन्म झूरिच येथे झाला. ते ...